Ҳижрий ойларни аниқлаш

Савол: Муборак кечалар яқинлашганда “Янги ой (ҳилол) бугун кўринмади, ҳайит ёки муборак кеча бугун эмас, эртага” дейдиган кишилар кўп учрамоқда. Бу йил Қурбон байрамини шанба куни деб Зул-қаъда ойини 32 кунга етказганлар ҳам бўлди. Ҳижрий ойлар билан муборак кечаларни бир-икки кун кейинга суриш, кунини ўзгартириш тўғрими?

Жавоб: Албатта нотўғри. Ер юзининг қаерида бўлмасин, Рамазон ҳилоли кўринганида дунёнинг барча минтақаларида рўза бошланади. Лекин ҳаж, қурбон байрами ва намоз вақтлари бундай эмас. Буларда бир жойда вақти кириши билан бошқа жойларда ҳам вақти кирган бўлиши шарт эмас. (Ислом ахлоқи)

Батафсил

Ҳижрий янги йил

Ҳижрий тақвимга кўра янги йилнинг илк кечаси 25 июндан 26 июнга ўтар кечаси, 26.06.2025 эса илк куни бўлади.

Муҳаррам ойи - Исломий қамарий йилнинг биринчи ойи ва Қуръони Каримда эҳтиром қилинган тўрт ойдан биридир. Муҳаррам ойининг биринчи кечаси мусулмонларнинг қамарий янги йил кечасидир. Бу кечани ибодат билан ўтказиб, унга ҳурмат кўрсатиш керак. Ҳурмат кўрсатиш гуноҳ қилмаслик орқали амалга ошади. Зул-ҳижжа ойининг сўнгги куни ва Муҳаррам ойининг биринчи куни рўза тутган одам бутун йил рўза тутгандек савобга эришади. Бир ҳадиси шарифда “Рамазондан кейин энг фазилатли рўза Муҳаррам ойида тутилган рўзадир” деб марҳамат қилинди.

Батафсил

Ашуро куни ва кечаси

   Муҳаррам ойи Қуръони каримда қиймат берилган тўрт ойдан бири. Муҳаррам ойининг биринчи куни рўза тутиш бутун бир йил рўза тутгандек фазилатлидир. Ҳадиси шарифда: “Рамазон ойидан кейин энг фазилатли рўза Муҳаррам ойида тутилган рўзадир” деб марҳамат қилинди. (Муслим)

Батафсил

Топиб олинган нарсалар

Савол: Ердан топиб олган нарсалар бизники бўладими?

Жавоб: Топиб олинган нарсалар, селда, ариқда оқиб келган ва кўчага ташлаб юборилган нарсаларнинг ҳукми фарқли.

Топиб олинган нарсалар одатда қийматли нарсалар бўлади. Эгаси уни ташлаб юбормаган, тушириб қолдирган ёки йўқотган. Топиб олиниб, эгаси маълум бўлмаган молга луқота дейилади. Эгасига қайтариб беришига амин бўлган одамнинг сақлаб қўйиши уни олиши суннатдир.

Батафсил

Қарзини инкор қилиш

Савол: Бир дўкончига қарзим бор эди. Уни тўладим. Дўкончи орадан бироз вақт ўтганидан кейин яна қарзимни тўлашимни сўради. “Тўлаганингда қарз дафтаридан ўчирардим” деди. Мен бердим деб қасам ичдим, у ҳам бермадинг дея қасам ичди. Қайси биримиз ҳақлимиз?

Жавоб: Қарзни икки гувоҳ ёнида тўлашингиз керак эди. Ёки тилхатингиз бўлса, уни қайтариб олиш керак эди. Ёхуд қарзингизни кўз ўнгингизда дафтардан ўчиртиришингиз лозим эди. Буларнинг ҳеч бирини қилмаганингизга кўра, қарзни такрор тўлашга тўғри келади. Сотувчининг қасамига эътибор берилади. (Ҳидоя)

Батафсил

Қарзни кечиктириш жазоси

Савол: Қарзни тўламай кечиктириш гуноҳми?

Жавоб: Қарзини вақтида тўламаган кимса қарз берувчига келиб яна муҳлат сўраши лозим. Қарзни тўлаш имкони бўлгани ҳолда уни кечиктириш гуноҳдир. Ҳадиси шарифларда марҳамат қилиндики:

“Ҳар қандай бир одам имкони бўлган ҳолда қарзини бермай кечиктирса [қарзини бергунча] ҳар кун амал дафтарига зулм қилиш гуноҳи ёзилади.” (Табароний)

“Қарзни қайтармаслик нияти билан олган кимса қиёматга ўғри сифатида киради.” (Ибни Можа)

Батафсил