Хайрли ишлар намоз ўрнига ўтмайди

Савол: Бир мулла Ибни Таймияга ўхшаб “Ўқилмаган намознинг қазосини ўқиш шарт эмас. Кўпроқ нофила ўқиши, кўп хайр-ҳасанот қилиши лозим” деяпти. Хайрли ишлар намоз ўрнига ўтадими?

Жавоб: Иброҳим Муҳаммад Нашот ҳазратлари айтганлар: «Намозни билиб туриб тарк этишнинг катта гуноҳлиги ва қазо қилиш кераклигини жумҳури уламо билдирган.» Ибни Таймия “Намозни қасддан тарк этган кишининг қазо ўқиши керак эмас. Қазо ўқиши саҳиҳ бўлмайди. Кўпроқ нофила ўқиши, кўп хайр-ҳасанот қилиши керак” деди. Ундан аввал Ибни Ҳазм ҳам мана шундай нотўғри фикрларни билдирганди.

Батафсил

Қазо намозни ўқиш керак эмасми?

Савол: Ибни Таймия ва унинг издоши салафийлар: “Вақтида ўқилмаган намозларнинг қазосини ўқиш керак эмас, тавба қилиш кифоя” дейди. Намозларнинг қазосини ўқиш керак эмасми?

Жавоб: Ҳа, Ибни Таймия “Узрли ёки узрсиз тарк этилган намозларнинг қазосини ўқиш керак эмас” деган. (Мажму-ул фатаво, 12/106)

Ибни Таймиянинг сўзи динда далил эмас. Шундоқ ҳам кўплаб нотўғри ақидаси учун ислом маҳкамалари уни ҳибсга маҳкум этганди. “Вақтида ўқилмаган намозларни қазо этиш керак эмас” дегани динни бузиш бўлади. Ундай бўладиган бўлса, инсон биронта намоз ўқимайди, закот бермайди, ҳажга бормайди, рўза тутмайди, охирида эса “Тавба қилсам бўлди экан” дейди.

Батафсил

Қазоси бор кишининг суннат ўқиши

Савол: Бир мулла “Қазоси бор киши вақтнинг суннатлари билан бирга ишроқ, духа, аввобин, таҳажжуд, субҳа, таҳиятул масжид каби нофила намозларни ҳам асло ташлаб қўймайди. Нариги уч мазҳабда қазоси бор кишининг суннат ва нофилаларни ўқиши ҳаром бўлса ҳам, Ҳанафий мазҳабида ушбу нофила намозларни албатта ўқиши лозим. Устозларимиз бу намозларни вақтида ўқимай одобсизлик қилган кимса буни тузатаман деб бу сафар суннатларни ва нофилаларни ўқимасдан бошқа бир хатога йўл қўйиши асло дуруст эмас дедилар” деяпти. Шунчалик ҳам жоҳиллик бўладими? Фарз билан суннат ёки нофилани тенглаштириб бўладими? Ҳатто нофила фарздан устун тутиладими? Бир инсон умрида ишроқ, духа каби нофила намозларни ўқимаса, охиратда сўроққа тортиладими? Лекин бир вақт фарз намозини ўқимаса, катта гуноҳга кирмайдими? Нофилалардан аввал фарз қазосини ўташга, яъни фарзни ўқишга одобсизлик дегани нимаси? Фарзни ўқимаслик ҳаромми ёки одобсизликми? Фарзга бундай енгил қараш куфр бўлмайдими?

Жавоб: Бу муаллиф ҳақиқатан қип-қизил жоҳил экан. Фарзни тарк этишга одобсизлик дейиш хоинлик бўлмаса, жоҳилликнинг, аҳмоқликнинг ўзгинаси. Одобсизлик гуноҳ эмас. “Жомиул фатаво” китобида «Душман қаршисида бир фарз намозни ўқиш имкони бўлиб туриб, уни тарк этишнинг жазоси 700 катта гуноҳга тенг» деб айтилган. Шунчалик катта гуноҳга қайси мусулмон одобсизлик деб айта олади?

Батафсил

Фарздан қазоси бор бўлса

Савол: Закотдан қарзи туриб садақа бериш, Рамазон рўзасидан қарзи бўлиб нофила рўза тутиш ва фарздан қазоси бўлиб нофила ўқиш жоизми?

Жавоб: Жоиз эмас. Чунки фарзнинг аҳамияти катта. Ҳадиси шарифларда марҳамат қилиндики:

“Энг фазилатли жиҳод фарзларни адо этишдир.” (И.Аҳмад)

“Ҳамма нофила билан машғул бўлганида сиз фарзларни бажаришга ҳаракат қилинг!” (Мифтоҳ-ун-нажот)

“Банда фарзни бажариш билан Аллоҳга яқинлашганидек бошқа ҳеч нарса билан яқинлаша олмайди.” (Байҳақий)

Батафсил

Суннат намоз дегани нима?

Савол: Жамоатга етиб олиш учун баъзан асрнинг илк суннатини 2 ракъат қилиб ўқиш жоиз дейилди. Ундан ташқари, шомнинг 2 ракъат суннати ўрнига 3 ракъат қазо ўқиш, хуфтоннинг сўнгги 2 ракъат суннати ўрнига 3 ракъат витр қазосини ўқиш жоизми? 3 ракъатлик нофила намоз бўлмагани учун суннатни тарк этган бўлмаймизми? “Саодати абадия” китобида бу ҳақида маълумот борми?

Жавоб: Фарзнинг ёнида хоҳлаган бир намоз ўқилганда суннат ҳам ўқилган бўлади. Ракъат сони муҳим эмас. Яъни асрнинг илк тўрт ракъат суннати ўрнига шомнинг уч ракъатлик қазоси ёки бомдоднинг икки ракъатлик қазосини ҳам ўқиш мумкин. Қазоси йўқ киши ҳам шундай ўқиса, суннатни тарк этган бўлмайди.

Батафсил

Суннатни тарк этиш гуноҳми?

Савол: Суннатларни ўқиётганда қазога ҳам ният қилса, суннат ҳам ўқилган бўлади, суннатлар тарк этилган бўлмайди. Суннатни умуман ўқимаса гуноҳ бўлмайдими?

Жавоб: Бу борада дин китобларимизда нақл этилганларни билдирамиз:

1. Ибни Ҳумом айтади: «Суннатларни ўқимаслик савобларга ва юксак даражаларга эриша олмасликка сабаб бўлади.» (Жавҳара, Дурр-ул мунтақо, Радд-ул мухтор, Тахтавий)

2. «Муаккад ва ғайри муаккад суннатларни тарк этиш гуноҳ эмас. Буларни тарк этган киши савобларга ва юксак даражаларга қовуша олмайди ҳамда озорланади.» (Халабий-и сағир)

Батафсил

Фарз ва нофила

Савол: “Қарздор бўлган киши қарзини тўласа кўпроқ хурсанд бўламизми ёки совға берсами? Албатта совға берса кўпроқ қувонамиз. Чунки қарзини тўлашга шундоқ ҳам мажбур. Шунингдек Аллоҳ ҳам фарзни бажарганларни эмас, нофила ибодатларни бажарганларни кўпроқ севади. Фарзлар қарздир, лекин нофила ортиқча ибодат бўлгани учун булар муҳимроқ” деб айтувчилар учраб қолади. Бу сўзлари тўғрими?

Жавоб: Келтирган қиёси нотўғри. Бизнинг қувониб-қайғуришимиз динда далил бўлмайди. Одам порага ҳам, қиморда ютганига ҳам қувониши мумкин. Қарз берган киши қарздоридан оладиган совғасига қувониши мумкин.

Батафсил

Намозда аврат жойи очилиб қолиши

Савол: Намозда аврат жойининг бехосдан очилиб қолиши билан ўзимиз атайлаб очишимизнинг фарқи борми?

Жавоб: Ҳа, фарқ қилади. Ўзимиз атайлаб очадиган бўлсак, намоз бузилади. Бехосдан очилиб қолганида бир рукнчалик вақт ўтмагунча намоз бузилмайди. Масалан, аёл киши сочларини атайлаб очадиган бўлса, намози шу заҳоти бузилади. Бехосдан очилиб қолса, бир рукн вақт ўтмагунча бузилмайди.

Батафсил

Суннат билан фарз орасида гапириш

Савол: Суннат билан фарз орасида ёки фарз билан суннат орасида гапириш, салом бериш, алик олиш, дуо қилиш, тасбеҳ тортиш, Қуръон ўқиш бидъатми? Бомдоднинг суннатини уйида ўқиб келган киши масжидда тасбеҳ тортиб, калима-и тавҳид ёки саловот айтса ёки гапирса нима бўлади?

Жавоб: “Мароқил фалоҳ”нинг Тахтавий ҳошияси таржимаси бўлмиш “Неъмати ислом” китобининг “Нофила намозлар” қисмида бундай дейилган: «Фарз билан суннат ёки суннат билан фарз орасида гапириш суннатни фосид қилмайди (бузмайди). Лекин суннатнинг савобини камайтиради. Саҳиҳ бўлган қавлда эса суннатни қайта ўқиш лозим. Ҳар турли дуо ўқиш ҳам гапириш билан бирдек.»

Батафсил

Баланд овозда “омин” дейиш

Савол: Имомлик қиламан. Жамоатдан бири “Домла, Каъбадек муборак жойда баланд овозда “омин” деб айтишларини, ҳатто бу ҳақда ҳадис бўлишига қарамай нима учун бизда “омин”ни овоз чиқармасдан айтишади?” деб сўради. Мен “Ҳанафий мазҳабида баланд овозда “омин” деб айтиш макруҳ бўлади. Ваҳҳобийларнинг ҳаракатлари бизга ўрнак бўла олмайди” дедим. Оминни баланд овозда айтиш керак деган ҳадиси шариф борми?

Жавоб: Бошқа мавзуларда мужтаҳид бўлмаган мусулмонларнинг ҳадиси шарифдан ҳукм чиқара олмаслигини далиллари билан билдирган эдик. Мужтаҳид бўлмаганлар тафсирга ҳам, ҳадисга ҳам эмас, балки фақат фиқҳ китобларига амал қилиши шарт.

Батафсил