Намознинг ичидаги фарзларига «рукн» дейилади. Рукнлар ҳаммаси бўлиб беш донадир:
1. ҚИЁМ: Намоздаги бешта рукндан биринчиси бўлиб, оёқда тик туриш деган маънони англатади. Тик туролмайдиган хаста, намозини ўтириб ўқийди. Ўтира олмайдиганлар эса, чалқанча ётган ҳолда боши билан имо-ишора қилиб ўқишади. Бу вазиятда касалнинг юзи осмонгамас, Қиблага қараб туриши учун, бошининг тагига ёстиқ қўйилади. Оёқларни Қиблага узатиб ётмаслик учун, тиззаларни букиб ётиш керак.
|
Аллоҳу акбар |
4 марта |
|
Ашҳаду анло илоҳа иллаллоҳ |
2 марта |
|
Ашҳаду анна Муҳаммадан расулуллоҳ |
2 марта |
|
Ҳайя алас-салоҳ |
2 марта |
|
Ҳайя алал-фалоҳ |
2 марта |
|
Аллоҳу акбар |
2 марта |
|
Ло илоҳа иллаллоҳ |
1 марта |
Азон - хабар бериш, халққа билдириш деганидир. Беш вақт намоз учун, қазо намозлари учун ва Жума намозларида эркакларнинг азон айтишлари - суннати муаккададир. Аёл кишиларга, азон ёки иқомат айтиш макруҳдир. Азон - бошқаларга билдирмоқ мақсадида юксакроқ жойга чиқиб, бевосита ўз жонли овози билан айтиш орқали адо этиладиган ибодатдир. Азон айтаётганда муаззиннинг, икки қўлини қулоқларига кўтариб, бармоқларининг биттаси билан қулоқ тешикларини беркитиши мустаҳабдир. Иқомат айтиш, азон айтишдан афзалроқдир. Азон ҳам, иқомат ҳам Қиблага қараб айтилади. Азон ва иқомат айтаётганда гапирмаслик ва бири салом берса, муаззин алик олмаслиги керак.
Савол: Имомлик қиламан. Жамоатдан бири “Домла, Каъбадек муборак жойда баланд овозда “омин” деб айтишларини, ҳатто бу ҳақда ҳадис бўлишига қарамай нима учун бизда “омин”ни овоз чиқармасдан айтишади?” деб сўради. Мен “Ҳанафий мазҳабида баланд овозда “омин” деб айтиш макруҳ бўлади. Ваҳҳобийларнинг ҳаракатлари бизга ўрнак бўла олмайди” дедим. Оминни баланд овозда айтиш керак деган ҳадиси шариф борми?
Жавоб: Бошқа мавзуларда мужтаҳид бўлмаган мусулмонларнинг ҳадиси шарифдан ҳукм чиқара олмаслигини далиллари билан билдирган эдик. Мужтаҳид бўлмаганлар тафсирга ҳам, ҳадисга ҳам эмас, балки фақат фиқҳ китобларига амал қилиши шарт.
Савол: Намозда ўйланиш зарарлими?
Жавоб: Намозда ўйланиш намозни бузмайди. Лекин қўлдан келганича ўйланмасликка ҳаракат қилиш лозим. Намозда маъносини биладиган кишининг ўқиётган нарсасининг маъносини ўйлагани яхши бўлади. Ўзини Раббининг ҳузурида деб билиш ва у ерда ўзини қандай тутиши лозим бўлса, шундай тутиш керак. Бу ўзининг охирги намози, энг сўнгги амали эканлигини ўйлаши ёхуд ўзини Сирот устида деб ўйлаб, хаёлини жамлаши, ўзини хўжайинидан қочиб юриб, қўлга тушиб яна хўжайини ҳузурига олиб келинган қулдек тутиш намозда фикрини жамлашга ёрдам беради.
Савол: Таъдил-и аркон нима? Унга риоя қилмаса, нима бўлади?
Жавоб: Таъдил-и аркон намозда беш ерда, яъни руку, икки сажда, қавма ва жалсада ҳар бир аъзоси ҳаракатсиз ва сокин бўлиб, бир миқдор тинч туриш деганидир. Таъдил-и арконни қасддан тарк этса, имоми Абу Юсуфга кўра намози бузилган бўлади. Тарафайнга, яъни имоми Аъзам билан имоми Муҳаммадга кўра, бузилмаса ҳам, вожиб қасддан тарк этилгани учун намозни қайта ўқиш вожиб бўлади. Унутиб тарк этса, саждаи саҳв лозим бўлади.
