Имоми Аъзам ҳазратлари аҳли суннатнинг раисидирлар. Асл исми Нуъмон. 80 (м.699) йили Куфада туғилиб, 150 (м.767) йили 6 майда Бағдодда шаҳид этилди.
Фиқҳ илмларини, аҳли суннат эътиқодини жамлаган имоми Аъзам ҳазратлари буларни юзлаб талабаларига ўргатиб, китобларга ёзилишига сабаб бўлдилар.
Теран илми, ўткир ақли, зуҳд-тақвоси, ҳилми, салоҳияти ва сахийлиги юзлаб китобларда ёзилиб, баён этилган.
Имоми Раббоний мужаддиди алфи соний Аҳмад Форуқий Сарҳандий ҳазратлари биринчи жилд 80-мактубида шундай деганлар:
Ҳадиси шарифда мусулмонларнинг етмиш уч фирқага ажралиб кетишлари билдирилган. Шу етмиш уч фирқадан ҳар бири исломга энг мос равишда яшаётган бизмиз деб даво қилиб, жаҳаннамдан қутулиши хабар берилган фирқа ўзлари эканлигини айтишмоқда. "Мўминун" сураси эллик тўртинчи ва "Рум" сурас ўттиз иккинчи оятида маолан “Ҳар бир фирқа тўғри йўлда эканлигини ўйлаб севинмоқда” дейилган.
Яҳё бин Абул-Хайр Имроний ҳазратлари шофиий фиқҳ олимидир. 489 (мил.1096) йили Ямандаги Жанадда туғилди. Шу ердаги машҳур олимлардан дарс олди. Яманнинг кўзга кўринган Шофиий олимларидан бири бўлди. Ундан ҳам бир неча олимлар дарс олди. 558 (мил.1163) йили Жанадда вафот этди. Яҳё бин Абул-Хайр Имроний ҳазратлари айтдиларки:
Диний мавзуларда билмасдан туриб гапиришнинг гуноҳи оғир.
Савол: Танадaги қайси тукларни олиш керак, қайсиларини олиш мақбул эмас?
Жавоб: Қўлтиқ ва чот тукларини ҳар ҳафта қиртишлаб олиб тозалаш суннатдир. 15 кунда бир тозалаш ҳам мумкин. 40 кундан ошириб юбориш гуноҳ бўлади. Эркакнинг эркакка, аёлнинг ҳам аёлга тизза билан киндик орасига қараши ҳаром бўлгани учун ўз жинсидан бўлса ҳам бошқага чот тукларини лазер, эпиляция, мумли эпиляция каби бир усулда олдириши жоиз бўлмайди.
Эркакларнинг қош тердиришлари жамол нияти, яъни чиркин кўринмаслик нияти билан жоиз, зийнат учун бўлса жоиз эмас.
Савол: Яқин бир дўстимнинг молини ундан рухсатсиз фойдаланишим ёки ейишим жоизми?
Жавоб: Бошқаларнинг молини эгасидан рухсатсиз фойдаланиш ҳаром. Масалан, дўстининг ручкасини ундан хабарсиз олиб мактуб ёзиш ҳаром бўлади.
Дўстининг чўнтагидаги ёки столидаги қанд-конфет каби нарсаларни олиб ейиш ҳам жоиз эмас. Лекин жуда яқин бўлган ва рухсат бериши аниқ бўлган бир дўстининг молидан фойдаланиш ёки нарсасини ейиш жоиз. Лекин бугунги кунда бундай дўст топиш жуда қийин. Шунинг учун су-и занга [ёмон гумонга] сабаб бўладиган нарсалардан сақланиш керак.
Савол: Гўшти ейиладиган ва ейилмайдиган ёввойи ҳайвонларни ҳар қандай мақсадда ўлдириш гуноҳми? Масалан сувсарни мўйнаси учун, кийикни гўшти учун овлаш жоизми?
Жавоб: Ҳеч бир ҳайвонга азият, исканжа қилиш, сувда чўктириб ёки оловда ёқиб ўлдириш жоиз эмас. Ҳайвонга азият бериш ғайримуслим ватандошга азият беришдан ҳам катта гуноҳ. Ғайримуслим ватандошга азият бериш эса мусулмонга азият беришдан катта гуноҳдир. (Дурр-ул мухтор)
Мақсадсиз бир ҳайвонни ўлдириш жоиз эмас. Охиратда “Уни нимага ўлдирдинг?” деб савол берилади. Ҳайвонларни бир-бири билан уриштириш ҳам жоиз эмас. Ҳайвонларнинг ҳақига риоя қилиб, уларга нисбатан раҳмдил бўлиш лозим. Ҳадиси шарифда “Марҳамат қилгинки, марҳамат кўрасан” деб марҳамат қилинди. (Ширъа)
