Одатлар динда далил бўладими?

Савол: “Аҳком вақт ўтиши билан ўзгаради” деган қоидага биноан одатлар динда далил бўла оладими?

Жавоб: Одатлар Далили шарий бўлолмайди. Дин одатларга тобе бўлмайди. Одатлар, модалар исломиятга мос бўлиши керак. Бир ишнинг исломиятга мос бўлишини таъминлаш учун бу ишга алоқадор турли қавллар айтилган бўлса, булардан замонга ва шахсга мос бўлган қавл танланади. “Аҳком вақт ўтиши билан ўзгаради” дегани мана шу. (Бариқа) 

Савол: Урф-одатга тегишли суннатлар қайсилар? Одатга алоқадор суннатларни қилиш мустаҳаб бўлса, чап қўлни ишлатиш, яъни мустаҳабнинг тарки макруҳ эмасми?

Жавоб: Макруҳ эмас. Муборак, шарафли ва тоза ишларни қилаётганда ўнгдан бошлаш мустаҳабдир.

Батафсил

Ҳозирги кунда одат бўлган баъзи бидъатлар

Савол: Ҳозирги кунда ишланаётган бидъатлар қайсилар?

Жавоб: Ибодатларга бир нарса илова қилиш бидъатдир, катта гуноҳ бўлади. Динимиз нуқсон эмас. Астағфируллоҳ, Аллоҳу таоло ёки Жаноби Пайғамбаримиз динда бир нарсани кам қилиб қолдирган-у, ундан ҳам яхшироғини биз қила оламизми? Ибодатга бидъат аралаштириш Аллоҳу таолонинг динида нуқсонлик топиш, қўйган ҳукмларини ёқтирмаслик, динни ўзгартириш бўлади.

Масалан, шом намозининг фарзини 3 ракат ўрнига кўпроқ ибодат қилиш учун 4 ракат ўқиш бидъатдир. Ундай намоз 3 ракатнинг ўрнига ҳам ўтмайди, намози умуман қабул бўлмайди.

Батафсил

Унутилган суннат ва фарзлар

Савол: Ҳозирги пайтда унут бўлиб бораётган суннат амаллар ва аҳамият берилмай қўйган фарз амаллар қайсилар?

Жавоб: Суннатлар икки хил бўлади:

1) Суннати ҳудо (муаккад суннатлар).

2) Завоид суннатлар (одатга боғлиқ бўлган суннатлар).

Унутилган бир суннатни қайта тиклаш жуда қийматли ва қадрли амал. Бир ҳадиси шарифда: “Унутилган бир суннатимни қайта тиклаганга юз шаҳид савоби бор” деб марҳамат қилинди. (Ҳаким)

Батафсил

Кибр

Кибр деб – ўзини бошқалардан устун кўриш билан қалби роҳатланишига айтилади. Ужб (манманлик) ҳам ўзини бошқадан устун билишдир. Бу ерда бошқани ўйламайди. Ўзини ва ибодатларини яхши кўради. Кибр – ёмон феъл-атвордир. Ҳаромдир. Холиқни, Раббини унутмоқнинг аломати, белгисидир. Кўпгина дин арбоблари ушбу ёмон ҳасталикка чалингандир. Ҳадиси шарифда “Қалбида заррача кибр бўлган киши Жаннатга кирмайди” дейилади. Кибрнинг акси – “Тавозу” аталади. Тавозу ўзини бошқалар билан тенг, баровар кўришдир. Бошқалардан устун ҳам, паст ҳам кўрмасликдир. Тавозу – инсон учун жуда яхши феъл-атвордир. Ҳадиси шарифда “Тавозу қилганга муждалар бўлсин” дейилади. Тавозу соҳиби ўзини бошқалардан паст кўрмайди. Залил ва мискин бўлмайди. Молини ҳалол топиб, кўп ҳадялар беради.

Батафсил

Тама

Дунё лаззатларини ҳаром йўллардан излашга Тама дейилади. Таманинг энг ёмони одамлардан ниманидир кутишдир. Кибрга, ужбга сабаб бўлгувчи нофила ибодатларни ва охиратни унутдиргувчи мубоҳларни қилиш ҳам тамадир. Таманинг зиддига, аксига “Тафвиз” дейилади. Тафвиз ҳалол ва фойдали нарсаларга эришишга ҳаракат қилиб, буларга етишувни Аллоҳу таолодан кутмоқдир.

Шайтон риёни ихлос ва тамани тафвиз сифатида кўрсатиб, одамни алдашга уринади. Аллоҳу таоло ҳар кимнинг қалбига бир фариштани вазифа билан жойлаб қўйгандир. Бу малак-фаришта одамга яхши ўйлар – “илҳом” беради. Шайтон ҳам одам қалбига ёмон ўйлар – “васваса”лар солади. Ҳалол кун кўрувчи инсон илҳом билан васвасани бир-биридан ажратади. Ҳаром егувчилар ажратолмайди. Инсоннинг нафси ҳам қалбига ёмон ўйларни солади. Бундай ўйлар ва орзуларга “Ҳаво” дейилади. Илҳом ва васваса давомли бўлмайди. Нафснинг ҳавоси эса давомлидир ва борган сари ортади. Васваса дуо билан, зикр билан озаяди ва йўқ бўлади. Ҳаво эса фақат кучли кураш билан камаяди. Шайтон итга ўхшайди, қувласанг қочади-ю, бошқа томондан айланиб келаверади. Нафс қоплонга ўхшайди, ҳужум қилса ўлдирмай қўймайди.

Батафсил

Риё

Риё иккиюзламачилик дегани. Риё бор нарсани аксини, тескарисини айтишдир. Қисқаси, нотўғри кўрсатишдир. Охират амалларини қилиб, охират йўлида эканини кўрсата туриб дунё орзуларига эришмоқ демакдир. Қисқаси, дунё, мол-мулк қозонишга диндан  восита, қурол сифатида фойдаланишдир. Ибодатларини кўз-кўз қилиб одамлар севгисини, ишончини қозонишдир. [Сўзлари ёки ибодатлари риё билан қилинган одамнинг диний билими бўлса, у “мунофик” аталади. Диний билими бўлмаса, у “дин нодони”, жаҳолатпараст аталади. Фан илмидан хабари йўғу, ўзини фан арбоби деб танитиб, ўз дунё қарашини фан билими сифатида гапириб, мусулмонларни алдашга, уларнинг динини, иймонини бузишга уринаётган кимсалар – ислом душманларига “даҳрий” ёки “фан нодони” дейилади. Диний нодонларга ва фан нодонларига алданмаслик керак.]

Батафсил