Тўғри йўлда бўлишнинг шартлари

Савол: Ҳозир турли жамоатлар бир неча масалада бир-бирларига зид қарашларга эга. Бирининг ҳалол деганига бошқаси ҳаром дейди. Бирининг суннат деганига иккинчиси бидъат дейди. Қайси жамоанинг айтганлари тўғри?

Жавоб: Ҳадиси шарифларда аҳли суннат вал жамоат эътиқодида бўлиш ва солиҳларни севиб улар билан бирга бўлишга ҳаракат қилиш, улардан ажралмаслик амр этилади. Тўғри йўлда бўлишнинг ўз шартлари бор. Буларнинг баъзиларини айтиб ўтайлик:

1) Ягона ҳақ дин исломиятдир.

Батафсил

Тўғридек кўринадиган хатоликлар

Савол: “Пайғамбар худо эмас-ку, у ҳам инсон” ёки “Олимлар пайғамбар эмас, улар ҳам инсон. Масалан, имоми Аъзам ҳам хато қилади” дейиш тўғрими?

Жавоб: Ёмонлаш мақсадида айтилган бундай сўзлар ҳарқанча тўғри бўлса ҳам, нотўғридир. Мана шундай замирида ҳақорат яширинган бемаъни одамларнинг гапларидан бирнеча мисоллар келтириб ўтамиз. Гумроҳлар:

 1) “Пайғамбар Аллоҳнинг ҳалол қилганини ҳаром қила олмайди” дейишади. Бу гаплари билан гўёки икки жаҳон сарвари бўлмиш Пайғамбаримиз шундай ишларни қилаётгандек тасаввур уйғотишга уринишади.

Батафсил

Кимларга мазҳабсиз деб айтилади

Савол: Диний китоблар ёзиб, динга хизмат қилаётган инсонларга маълум бир мазҳабга тобе бўлмади,- деган сабаб билан "мазҳабсиз" деб ҳақорат ва туҳматлар қилиш инсофданми?

Жавоб: “Мазҳабсиз” таъбири - диний таъбирдир. Ҳақорат билан ҳеч қандай алоқаси йўқ. Дини бўлмаганга динсиз, ақли бўлмаганга ақлсиз, пули бўлмаганга пулсиз, мазҳаби бўлмаганга мазҳабсиз дейилади. Бу табиий  нарса. Масалан, Афғоний, Абдуҳ ва Қарзовий деган шахсларнинг ўзлари: "бизнинг мазҳабимиз йўқ",- деб ҳамиша баралла жар солишган. Уларни ўзлари фахрланиб айтиб юрган сифатлари билан таърифлаш, яъни мазҳабсиз деб айтиш ҳақорат ёки туҳмат бўлмайди. Аксинча ҳақиқатни очиқча айтиш бўлади.

Батафсил

Имом Мотуридий

Аҳли суннатнинг икки эътиқод имомидан биринчисидир. Исми Муҳаммад бин Муҳаммад Мотуридий. Куняси Абу Мансурдир. Туғилган жойи Самарқаднинг Мотурид ноҳиясидир. Ҳижрий 333 (м.944) йили Самарқандда вафот этди.

Имом Мотуридий имом Аъзам Абу Ҳанифанинг нақлан билдирган ва ёзган аҳли суннат эътиқодини, калом билимларини ундан нақл этганлар воситаси билан китобларга туширди, исбот ва изоҳ қилди. Калом илмида, ақоидда мужтаҳид бўлган имом Мотуридий калом ва фиқҳ илмини Абу Наср Ияддан ўрганди.

Батафсил

Имом Аҳмад бин Ханбал

Жаннат билан суюнчиланган аҳли суннат вал жамоатнинг тўрт буюк мазҳабидан бири бўлган Ханбалий мазҳабининг раисидир.

164 (м.781) йили Бағдодда туғилди. 241 (м.855) йили Бағдодда вафот этди. Асли Басраликдир. Отасининг исми Муҳаммад бин Ханбалдир.

Отаси у жуда кичиклигида вафот этган. Унинг тарбияси билан онаси шуғулланган. Кичиклигидан илм ўрганишни бошлаган. Бу вақтда Бағдод аҳамиятли илм маркази эди. Бу ерда ҳадис олимлари, қироат олимлари, тасаввуфда етишган буюк зотлар ва бошқа илмларда мутахассис бўлган қийматли олимлар бор эди. Аввал Қуръони каримни ёд олди. Ундан кейин луғат, ҳадис, фиқҳ, Саҳоба ва Тобеин ривоятларини ўрганди.

Тенгдошлари орасида жиддийлиги, тақвоси, сабр-матонати ва бардошлилиги билан машҳур эди. Бу ҳоли ҳали 15-16 ёшларида олимларнинг диққатини тортди. Ҳусайм бин Жамил  шу вақтларда у ҳақида шундай деганди: “Бу йигит яшаса, замонидагиларнинг илмда раҳбари бўлади.”

Батафсил

Имом Шофеъий

Жаннат билан суюнчиланган Аҳли суннат вал жамоатнинг тўрт буюк мазҳабидан бири бўлган Шофеъий мазҳабининг раисидир.

Исми Муҳаммад бин Идрисдир. Бобосининг бобоси Шофеъий Қурайш қабиласидан ва Асҳоби киромдан бўлгани учун Шофеъий исми билан машҳур бўлган. Шофеъийнинг бобосининг бобоси ҳам Ҳошим бин Абду Манафдир.

150 (м.767) йили Ғаззада туғилди. 204 (м.820) йили Мисрда вафот этди. Қабри Куфаро қабристонида катта мақбара ичида.

Ҳали бешикдалигида отаси вафот этди. Онаси уни икки ёшида асл ватани бўлган Маккага олиб келди. Шу ерда улғайди. Етти ёшига етганида Қуръони каримни ёд олди. Ундан кейин илм ўрганишни бошлади.

Батафсил