Одатлар динда далил бўладими?

Савол: “Аҳком вақт ўтиши билан ўзгаради” деган қоидага биноан одатлар динда далил бўла оладими?

Жавоб: Одатлар Далили шарий бўлолмайди. Дин одатларга тобе бўлмайди. Одатлар, модалар исломиятга мос бўлиши керак. Бир ишнинг исломиятга мос бўлишини таъминлаш учун бу ишга алоқадор турли қавллар айтилган бўлса, булардан замонга ва шахсга мос бўлган қавл танланади. “Аҳком вақт ўтиши билан ўзгаради” дегани мана шу. (Бариқа) 

Савол: Урф-одатга тегишли суннатлар қайсилар? Одатга алоқадор суннатларни қилиш мустаҳаб бўлса, чап қўлни ишлатиш, яъни мустаҳабнинг тарки макруҳ эмасми?

Жавоб: Макруҳ эмас. Муборак, шарафли ва тоза ишларни қилаётганда ўнгдан бошлаш мустаҳабдир.

Батафсил

Ҳозирги кунда одат бўлган баъзи бидъатлар

Савол: Ҳозирги кунда ишланаётган бидъатлар қайсилар?

Жавоб: Ибодатларга бир нарса илова қилиш бидъатдир, катта гуноҳ бўлади. Динимиз нуқсон эмас. Астағфируллоҳ, Аллоҳу таоло ёки Жаноби Пайғамбаримиз динда бир нарсани кам қилиб қолдирган-у, ундан ҳам яхшироғини биз қила оламизми? Ибодатга бидъат аралаштириш Аллоҳу таолонинг динида нуқсонлик топиш, қўйган ҳукмларини ёқтирмаслик, динни ўзгартириш бўлади.

Масалан, шом намозининг фарзини 3 ракат ўрнига кўпроқ ибодат қилиш учун 4 ракат ўқиш бидъатдир. Ундай намоз 3 ракатнинг ўрнига ҳам ўтмайди, намози умуман қабул бўлмайди.

Батафсил

Унутилган суннат ва фарзлар

Савол: Ҳозирги пайтда унут бўлиб бораётган суннат амаллар ва аҳамият берилмай қўйган фарз амаллар қайсилар?

Жавоб: Суннатлар икки хил бўлади:

1) Суннати ҳудо (муаккад суннатлар).

2) Завоид суннатлар (одатга боғлиқ бўлган суннатлар).

Унутилган бир суннатни қайта тиклаш жуда қийматли ва қадрли амал. Бир ҳадиси шарифда: “Унутилган бир суннатимни қайта тиклаганга юз шаҳид савоби бор” деб марҳамат қилинди. (Ҳаким)

Батафсил

Имом Ашъорий

Аҳли суннатнинг икки эътиқод имомидан бири. Исми Али бин Исмоилдир. Куняси Абул Ҳасандир. 260 ёки 266 (м.879) йили Басрада туғилди. 324 ёки 330 (м.941) йили Бағдодда вафот этди. Басра дарвозаси билан Карҳ орасидаги қабристонга дафн этилди. Насаби Асҳоби киромдан буюк бир саҳобага бориб тақалади. Шажараси қуйидагича: Али бин Исмоил бин Исҳоқ бин Салим бин Исмоил бин Абдуллоҳ бин Мусо бин Билол бин Аби Бурда бин Абу Мусал-Ашъорий.

Имом Ашъорий ўгай отаси билан мутазила фирқасида бўлган Абу Али Жуббаининг талабаси бўлганидан бу бузуқ йўлда етишди. 40 ёшигача мутазила фирқасида бўлди. Бу фирқанинг машҳурларидан бўлди. 40 ёшидан кейин Рамазон ойида кўргани тушида Пайғамбар жанобимизнинг амри билан бу бузуқ йўлдан чиқиб, аҳли суннат эътиқодига кирди.

Батафсил

Имом Мотуридий

Аҳли суннатнинг икки эътиқод имомидан биринчисидир. Исми Муҳаммад бин Муҳаммад Мотуридий. Куняси Абу Мансурдир. Туғилган жойи Самарқаднинг Мотурид ноҳиясидир. Ҳижрий 333 (м.944) йили Самарқандда вафот этди.

Имом Мотуридий имом Аъзам Абу Ҳанифанинг нақлан билдирган ва ёзган аҳли суннат эътиқодини, калом билимларини ундан нақл этганлар воситаси билан китобларга туширди, исбот ва изоҳ қилди. Калом илмида, ақоидда мужтаҳид бўлган имом Мотуридий калом ва фиқҳ илмини Абу Наср Ияддан ўрганди.

Батафсил

Имом Аҳмад бин Ханбал

Жаннат билан суюнчиланган аҳли суннат вал жамоатнинг тўрт буюк мазҳабидан бири бўлган Ханбалий мазҳабининг раисидир.

164 (м.781) йили Бағдодда туғилди. 241 (м.855) йили Бағдодда вафот этди. Асли Басраликдир. Отасининг исми Муҳаммад бин Ханбалдир.

Отаси у жуда кичиклигида вафот этган. Унинг тарбияси билан онаси шуғулланган. Кичиклигидан илм ўрганишни бошлаган. Бу вақтда Бағдод аҳамиятли илм маркази эди. Бу ерда ҳадис олимлари, қироат олимлари, тасаввуфда етишган буюк зотлар ва бошқа илмларда мутахассис бўлган қийматли олимлар бор эди. Аввал Қуръони каримни ёд олди. Ундан кейин луғат, ҳадис, фиқҳ, Саҳоба ва Тобеин ривоятларини ўрганди.

Тенгдошлари орасида жиддийлиги, тақвоси, сабр-матонати ва бардошлилиги билан машҳур эди. Бу ҳоли ҳали 15-16 ёшларида олимларнинг диққатини тортди. Ҳусайм бин Жамил  шу вақтларда у ҳақида шундай деганди: “Бу йигит яшаса, замонидагиларнинг илмда раҳбари бўлади.”

Батафсил