Одатлар динда далил бўладими?

Савол: “Аҳком вақт ўтиши билан ўзгаради” деган қоидага биноан одатлар динда далил бўла оладими?

Жавоб: Одатлар Далили шарий бўлолмайди. Дин одатларга тобе бўлмайди. Одатлар, модалар исломиятга мос бўлиши керак. Бир ишнинг исломиятга мос бўлишини таъминлаш учун бу ишга алоқадор турли қавллар айтилган бўлса, булардан замонга ва шахсга мос бўлган қавл танланади. “Аҳком вақт ўтиши билан ўзгаради” дегани мана шу. (Бариқа) 

Савол: Урф-одатга тегишли суннатлар қайсилар? Одатга алоқадор суннатларни қилиш мустаҳаб бўлса, чап қўлни ишлатиш, яъни мустаҳабнинг тарки макруҳ эмасми?

Жавоб: Макруҳ эмас. Муборак, шарафли ва тоза ишларни қилаётганда ўнгдан бошлаш мустаҳабдир.

Батафсил

Ҳозирги кунда одат бўлган баъзи бидъатлар

Савол: Ҳозирги кунда ишланаётган бидъатлар қайсилар?

Жавоб: Ибодатларга бир нарса илова қилиш бидъатдир, катта гуноҳ бўлади. Динимиз нуқсон эмас. Астағфируллоҳ, Аллоҳу таоло ёки Жаноби Пайғамбаримиз динда бир нарсани кам қилиб қолдирган-у, ундан ҳам яхшироғини биз қила оламизми? Ибодатга бидъат аралаштириш Аллоҳу таолонинг динида нуқсонлик топиш, қўйган ҳукмларини ёқтирмаслик, динни ўзгартириш бўлади.

Масалан, шом намозининг фарзини 3 ракат ўрнига кўпроқ ибодат қилиш учун 4 ракат ўқиш бидъатдир. Ундай намоз 3 ракатнинг ўрнига ҳам ўтмайди, намози умуман қабул бўлмайди.

Батафсил

Унутилган суннат ва фарзлар

Савол: Ҳозирги пайтда унут бўлиб бораётган суннат амаллар ва аҳамият берилмай қўйган фарз амаллар қайсилар?

Жавоб: Суннатлар икки хил бўлади:

1) Суннати ҳудо (муаккад суннатлар).

2) Завоид суннатлар (одатга боғлиқ бўлган суннатлар).

Унутилган бир суннатни қайта тиклаш жуда қийматли ва қадрли амал. Бир ҳадиси шарифда: “Унутилган бир суннатимни қайта тиклаганга юз шаҳид савоби бор” деб марҳамат қилинди. (Ҳаким)

Батафсил

Косибнинг қўрқуви

Обидлардан бири ибодат этиш учун тоққа чиқиб кетибди. Бир кеча тушида бир овоз “Фалон косибнинг олдига бор. Сен учун дуо этсин” дебди. Обид тоғдан тушиб, бу одамни топибди. Унинг нима иш қилишини сўрабди. Бу киши кундузлари рўза тутиб, косиблик билан шуғулланишини, топган пул билан оиласининг кам-кўстини таъминлагандан кейин ортганини садақа қилишини айтибди.

Обид бу одамнинг гўзал бир иш қилаётганини, аммо ўзининг тоғда фақат ибодат билан машғул бўлишини устун кўриб, такрор ибодатига қайтибди.

Яна бир кечаси тушидаги овоз “Косибнинг олдига бор, ундан “Юзинг сарғайиб кетганининг сабаби кима?” деб сўра” дебди. Обид бориб, косибдан буни сўрабди. Косиб “Кимни кўрсам у қутулади, мен эса ҳалок бўламан деб, ўзимдан жуда қўрқаман. Юзимнинг сарғайишининг сабаби шу” деб жавоб берибди.

Шунда обид косибнинг бу қўрқув ва тавозу билан устунлик қозонганини тушунди.

Батафсил

Аллоҳ бизни кўриб турибди

Ҳазрати Умар халифалик даврида бир кечаси осойишталикни назорат қилиш учун Мадина шаҳри кўчаларини кезиб юрганди. Бир уйнинг олдидан ўтиб кетаётганида уйдан баланд овозда гаплашаётганларни эшитиб қолди. Онаси қизига шундай дерди:

- Қизим, эртага сотадиган сутимизга сув аралаштириб қўй.

- Ойи халифа сутга сув аралаштиришни тақиқламадими?

- Қизим ярим кечаси халифанинг бундан қандай хабари бўлади, у ҳозир ётоғида ухлаяпти.

- Она, халифа ухлаяпти, хабари йўқ дейсиз. Ҳамма нарсани биладиган, кўрадиган ва ҳамма нарсага қодир Аллоҳу таоло бизни кўриб турибди. Ҳолимизни билиб турибди. Ҳийламизни инсонлардан яширишимиз мумкин, аммо ҳамма нарсани билувчи ва кўрувчи Аллоҳдан қандай яширамиз?

Ҳазрати Умар бу қизнинг гўзал ахлоқига лол қолди. Уйга келиб, бўлган воқеани аёлига айтиб берди. Кейин бу қизни ўғли Асимга олиб берди. Асим бу аёлидан бир қиз фарзандлик бўлди. Бу қиздан эса одил халифалардан Умар бин Абдулазиз ҳазратлари туғилди.

Батафсил

Ғийбат қилмоқ

Маълум бир мўминнинг ёки зиммий (ғайри муслим ватандош)нинг айбини уни ёмонлаш учун орқасидан гапириш ғийбат бўлади. (Ёмонлаётган сўзлар тўғри бўлса, “ғийбат” бўлади. Ёлғон бўлса “туҳмат” бўлади. Ғийбат ва бўҳтон гапириш катта гуноҳ бўлгани каби, уларни тинглаш ҳам ҳаромдир. Гапирган ва тинглаган жаҳаннам оловида куяди. Гапирганни жим бўлишга ундаш керак. Жим бўлмаса у ердан туриб кетиши лозим. Ва булар учун хайрли дуо қилмоғи керак. Дўстлари, жўраларининг исмини ёзиб деворга илиб қўйиш, бу исмларни ҳар кўрганида, исм соҳибларига хайрли дуо қилиш лозим. Мозорлари устига тош ўрнатиб, маййитнинг исми ёзилади, ўтиб кетаётиб кўрганлар, бу маййитга раҳмат ва истиғфор ўқийдилар.

Батафсил