Одатлар динда далил бўладими?

Савол: “Аҳком вақт ўтиши билан ўзгаради” деган қоидага биноан одатлар динда далил бўла оладими?

Жавоб: Одатлар Далили шарий бўлолмайди. Дин одатларга тобе бўлмайди. Одатлар, модалар исломиятга мос бўлиши керак. Бир ишнинг исломиятга мос бўлишини таъминлаш учун бу ишга алоқадор турли қавллар айтилган бўлса, булардан замонга ва шахсга мос бўлган қавл танланади. “Аҳком вақт ўтиши билан ўзгаради” дегани мана шу. (Бариқа) 

Савол: Урф-одатга тегишли суннатлар қайсилар? Одатга алоқадор суннатларни қилиш мустаҳаб бўлса, чап қўлни ишлатиш, яъни мустаҳабнинг тарки макруҳ эмасми?

Жавоб: Макруҳ эмас. Муборак, шарафли ва тоза ишларни қилаётганда ўнгдан бошлаш мустаҳабдир.

Батафсил

Ҳозирги кунда одат бўлган баъзи бидъатлар

Савол: Ҳозирги кунда ишланаётган бидъатлар қайсилар?

Жавоб: Ибодатларга бир нарса илова қилиш бидъатдир, катта гуноҳ бўлади. Динимиз нуқсон эмас. Астағфируллоҳ, Аллоҳу таоло ёки Жаноби Пайғамбаримиз динда бир нарсани кам қилиб қолдирган-у, ундан ҳам яхшироғини биз қила оламизми? Ибодатга бидъат аралаштириш Аллоҳу таолонинг динида нуқсонлик топиш, қўйган ҳукмларини ёқтирмаслик, динни ўзгартириш бўлади.

Масалан, шом намозининг фарзини 3 ракат ўрнига кўпроқ ибодат қилиш учун 4 ракат ўқиш бидъатдир. Ундай намоз 3 ракатнинг ўрнига ҳам ўтмайди, намози умуман қабул бўлмайди.

Батафсил

Унутилган суннат ва фарзлар

Савол: Ҳозирги пайтда унут бўлиб бораётган суннат амаллар ва аҳамият берилмай қўйган фарз амаллар қайсилар?

Жавоб: Суннатлар икки хил бўлади:

1) Суннати ҳудо (муаккад суннатлар).

2) Завоид суннатлар (одатга боғлиқ бўлган суннатлар).

Унутилган бир суннатни қайта тиклаш жуда қийматли ва қадрли амал. Бир ҳадиси шарифда: “Унутилган бир суннатимни қайта тиклаганга юз шаҳид савоби бор” деб марҳамат қилинди. (Ҳаким)

Батафсил

Жубн

Жубн – қўрқоқлик демакдир. Ғазабдан қаттиқ ҳаракат қилишнинг керакли миқдорига “Шижоат” дейилади. Керагидан кам бўлгани ожиз бўлгани “Жубн” аталади. Жубн ёмон феълдир. Имом Муҳаммад бин Идрис Шофизий (раҳимаҳуллоҳу таоло) айтадиларки: “Шижоат кўрсатиш керак бўлган жойда қўрқоқлик қилган кимса эшакка ўхшайди. Тазарруга берилган кимса рози бўлмаса шайтонга ўхшайди”. Қўрқоқ бўлган одам завжасига ва ақробасига нисбатан ғайратсизлик ва ҳамиятсизлик кўрсатади. Уларни ҳимоя қилолмайди. Зиллатга ва зулмга бўйин эгади. Ҳаром иш билан шуғулланаётган кимсани кўриб индамайди. Бошқаларнинг молига тама қилади. Ишида сабот кўрсатмайди. Топширилган вазифанинг аҳамиятини ҳис этмайди. Аллоҳу таоло Тавба сурасида шижоатни, қаҳрамонликни мақтайди. Нур сурасида зино қилувчиларга қатъий жазо берилишига марҳамат кўрсатилмаслигини амр этади.

Батафсил

Шамотат

Шамотат – бошқа бировнинг бошига тушган кулфатга, зарарга севинишга айтилади. Ҳадиси шарифда “Диндош биродарингизга шамотат қилмангиз! Шамотат қилсангиз, Аллоҳу таоло кулфатни улардан олиб сизларга беради” дейилади. Золимнинг зулмидан, ёмонлигидан қутулиш учун унинг ўлимига севиниш шамотат бўлмайди. Душманнинг бошига тушган ўлимдан бошқа кулфату балоларга севиниш шамотат бўлади. Ҳали балоларнинг ёғилишига ўзининг сабаб эканини ўйлаб севиниш, масалан, дуосининг қабул бўлганини ўйлаб қувониш янада ёмондир. Ужб ёмон феълига дучор бўлишига сабаб бўлади. 

Батафсил

Ҳасад

Ҳасад – қизғаниш, кўролмасликдир. Аллоҳу таолонинг эҳсон қилган неъматининг ундан тортиб олинишини истамоқдир. Фойдаси бўлмаган, зарари бўлган бирор нарсанинг ундан соқит бўлишини хоҳлаш ҳасад бўлмайди, “Ғайрат” бўлади. Илмини, мол-давлатга, мавқега эришиш, гуноҳ қилиш учун ишлатган дин арбобларида илмнинг бўлмаслигини исташ ҳам ғайрат бўлади. Молини ҳаромда, зулм қилишда, исломиятни йўқотишда, бидъатларда ва гуноҳларда фойдаланувчининг моли йўқ бўлиб кетишини исташ ҳам ҳасад бўлмайди, дин ғайрати бўлади. Бировнинг қалбида ҳасад бўлса-ю, ўзи бундан азобланса, буни хоҳламаса – бу гуноҳ бўлмайди. Қалбда бўлган хотира, ўй-фикр гуноҳ саналмайди. Хотиранинг қалбда уйғониши одамнинг қўлида эмас. Қалбида ҳасад бўлишдан озор чекмаса ёки орзуси билан ҳасад қилса гуноҳ бўлади, ҳаром бўлади. Шу ҳасадини гаплари билан, хатти-ҳаракати билан билдирса гуноҳи тағин ҳам кўп бўлади. Ҳадиси шарифда “Инсон уч нарсадан қутулолмайди: Шубҳа, тайара, ҳасад. Суи-зан, яъни шубҳа қилсангиз, бунга хос ҳаракатда бўлманг. Омадсиз деб билганингиз нарсани Аллоҳу таолога таваккул қилиб бажаринг. Ҳасад қилган одамингизни асло ранжитманг!” деб марҳамат қилинади.

Батафсил