Тўғри йўлда бўлишнинг шартлари

Савол: Ҳозир турли жамоатлар бир неча масалада бир-бирларига зид қарашларга эга. Бирининг ҳалол деганига бошқаси ҳаром дейди. Бирининг суннат деганига иккинчиси бидъат дейди. Қайси жамоанинг айтганлари тўғри?

Жавоб: Ҳадиси шарифларда аҳли суннат вал жамоат эътиқодида бўлиш ва солиҳларни севиб улар билан бирга бўлишга ҳаракат қилиш, улардан ажралмаслик амр этилади. Тўғри йўлда бўлишнинг ўз шартлари бор. Буларнинг баъзиларини айтиб ўтайлик:

1) Ягона ҳақ дин исломиятдир.

Батафсил

Тўғридек кўринадиган хатоликлар

Савол: “Пайғамбар худо эмас-ку, у ҳам инсон” ёки “Олимлар пайғамбар эмас, улар ҳам инсон. Масалан, имоми Аъзам ҳам хато қилади” дейиш тўғрими?

Жавоб: Ёмонлаш мақсадида айтилган бундай сўзлар ҳарқанча тўғри бўлса ҳам, нотўғридир. Мана шундай замирида ҳақорат яширинган бемаъни одамларнинг гапларидан бирнеча мисоллар келтириб ўтамиз. Гумроҳлар:

 1) “Пайғамбар Аллоҳнинг ҳалол қилганини ҳаром қила олмайди” дейишади. Бу гаплари билан гўёки икки жаҳон сарвари бўлмиш Пайғамбаримиз шундай ишларни қилаётгандек тасаввур уйғотишга уринишади.

Батафсил

Кимларга мазҳабсиз деб айтилади

Савол: Диний китоблар ёзиб, динга хизмат қилаётган инсонларга маълум бир мазҳабга тобе бўлмади,- деган сабаб билан "мазҳабсиз" деб ҳақорат ва туҳматлар қилиш инсофданми?

Жавоб: “Мазҳабсиз” таъбири - диний таъбирдир. Ҳақорат билан ҳеч қандай алоқаси йўқ. Дини бўлмаганга динсиз, ақли бўлмаганга ақлсиз, пули бўлмаганга пулсиз, мазҳаби бўлмаганга мазҳабсиз дейилади. Бу табиий  нарса. Масалан, Афғоний, Абдуҳ ва Қарзовий деган шахсларнинг ўзлари: "бизнинг мазҳабимиз йўқ",- деб ҳамиша баралла жар солишган. Уларни ўзлари фахрланиб айтиб юрган сифатлари билан таърифлаш, яъни мазҳабсиз деб айтиш ҳақорат ёки туҳмат бўлмайди. Аксинча ҳақиқатни очиқча айтиш бўлади.

Батафсил

Суи-зан - шубҳа

Суи-зан ёмон шубҳада бўлиш деганидир. Гуноҳининг афв этилмаслигидан шубҳа қилиш – Аллоҳу таолога суи-зан бўлади. Мўминларни ҳаром иш қилувчи, яъни фосиқ деб гумон қилиниши суи-зан бўлади. Суи-зан, яъни шубҳа ҳаромдир. Қилаётгани ҳаром эканини билгач, ундан нафратланиш суи-зан бўлмайди. Буғди-филлаҳ бўлади, савоб бўлади. Диндош биродарининг айбини кўриш билан унга ҳусни-зан қилиш лозим, уни тузатишга ҳаракат қилиш керак. Уни ислоҳ қилиш лозим. Қалбга келган хотира, фикр суи-зан бўлмайди. Зан этмоқ – гумон қилиш, яъни қалбнинг у томонга оғиши суи-зан бўлади.

Батафсил

Хиёнат

Хиёнат қилиш ҳам ғазабга сабаб бўлади. Хиёнат ҳам ҳаромдир. Мунофиқлик аломатидир. Хиёнатнинг зидди омонатдир, амин бўлишдир. Хиёнат бировга ўзининг амин эканини билдиргандан сўнг ишончни бузадиган иш қилиш демакдир. Мўмин ҳар кимнинг молини, жонини ҳимоя қиладиган одамдир. Омонат ва хиёнат молда бўлгани сингари сўзда ҳам бўлади. Ҳадиси шарифда “Машварат қилинган кимса аминдир” дейилади. Яъни унинг ростини гапиришига ва сўралганни бошқалардан яширишига омонат бўлинади, ишонилади. Унинг тўғри гапириши вожибдир. Инсон молини ҳимоя қилган кимсага ишониб топширгани сингари, тўғри гапиришига амин бўлган одам билан маслаҳатлашади, насиҳат сўралади. Оли Имрон сурасида юз эллик тўққизинчи оятида маолан “Қиладиган ишингни маслаҳатлашиб ол” дейилади. Кенгашиш, маслаҳат сўраш одамни пушаймон бўлишдан муҳофаза қилувчи қаъла мисолидир. Кенгашиладиган кимса одамларнинг аҳволини, замон ва мамлакатнинг шарт-шароитларини билиши лозим.

Батафсил

Жубн

Жубн – қўрқоқлик демакдир. Ғазабдан қаттиқ ҳаракат қилишнинг керакли миқдорига “Шижоат” дейилади. Керагидан кам бўлгани ожиз бўлгани “Жубн” аталади. Жубн ёмон феълдир. Имом Муҳаммад бин Идрис Шофизий (раҳимаҳуллоҳу таоло) айтадиларки: “Шижоат кўрсатиш керак бўлган жойда қўрқоқлик қилган кимса эшакка ўхшайди. Тазарруга берилган кимса рози бўлмаса шайтонга ўхшайди”. Қўрқоқ бўлган одам завжасига ва ақробасига нисбатан ғайратсизлик ва ҳамиятсизлик кўрсатади. Уларни ҳимоя қилолмайди. Зиллатга ва зулмга бўйин эгади. Ҳаром иш билан шуғулланаётган кимсани кўриб индамайди. Бошқаларнинг молига тама қилади. Ишида сабот кўрсатмайди. Топширилган вазифанинг аҳамиятини ҳис этмайди. Аллоҳу таоло Тавба сурасида шижоатни, қаҳрамонликни мақтайди. Нур сурасида зино қилувчиларга қатъий жазо берилишига марҳамат кўрсатилмаслигини амр этади.

Батафсил