Хом гўшт ва хом сабзавот ейиш

Савол: Хом гўшт ва хом сабзавотларни ейиш ҳаромми?

Жавоб: Вужудга зарар берадиган барча нарса ҳаромдир. Табиатда кўплаган зарарли сабзалар бор. Мева-сабзавот турига кирадиган маҳсулотлардан заҳарли бўлганларини масалан, заҳарли қўзиқоринни ейиш ҳаром бўлади. Сабзавот ва меваларнинг ҳам зарарли бўлганлари бор. Аллергия берадиганлари бор. Аллергияси бор одамга айнан ўша сабзавот ва мевани ейиш ҳаром бўлади. Бошқаларга ҳаром бўлмайди. Баъзи кишиларга қулупнай аллергия беради. Ундайларнинг қулупнай ейиши жоиз эмас. Бақлажон, картошка каби хом сабзавотларни ейиш баъзи кишиларга зарар беради. Зарари етадиган кишиларга зарар берадиган миқдори ҳаром бўлади. Масалан, 10 дона қулупнай бир одамга зарар берадиган бўлса ва уч дона еганида зарари бўлмаса, уч дона қулупнай унга гуноҳ бўлмайди. Вегетариан кишилар хом сабзавотларни ейишга ўрганганлари учун бу нарса уларга зарар бермайди. Зарар бермагани учун ҳам хом сабзавотларни ейиш уларга гуноҳ бўлмайди.

Хом гўшт ҳам хом сабзавотлар каби мубоҳ озиқ ҳисобланади. Ейиш зарарли эмас, лекин хом сабзавотларнинг баъзилари инсонни заҳарлаши мумкин. Шунинг учун вужудга зарар бермайдиган даражада ёки ҳолатга келтириб бориб (пишириб) ейиш лозим. Гўшт ҳам худди шундай кўп ейилса, зарар бериши мумкин. Масалан, ярим қошиқ хом қийма ейиш унча-мунча одамга зарар бермайди. Чучвара букадиганлар буни яхши билишади. Ҳаром бўлишининг бир меъёри бор. Вужудга зарар берадиган миқдори жоиз эмас. Бу зарар миқдори ҳам ҳамма учун бир хил бўлмай, одамига қараб ўзгаради.

Дорихоналарда шифо учун сотиладиган дорилар ҳам худди шундай. Бир инсонга 1-2 та таблетка зарар бермаса, ичиши мумкин. 10 донаси заҳарласа, ҳаром бўлади. Ҳалол таом ҳам шундай. Кўпи зарар бергани учун ҳар қандай овқатдан ортиқча тўйиб кетгунча ейиш ҳаром бўлади. Ҳатто сигарет ҳам шундай. Астма хастасини битта сигаретанинг ўзи комага тушириши мумкин. Лекин баъзиларга 10та сигарет ҳам зарар бермайди. Ҳар бир одамга мубоҳ маҳсулотларнинг фақат зарар берадиган миқдоригина ҳаром бўлади. Бир инсон сигарет чекмаса, лекин таркибида никотин бўлган тамакини салат қилиб еса нима бўлади? Агар зарар бермайдиган бўлса, гуноҳ бўлмайди. Зарар берадиган бўлсагина гуноҳ бўлади. Бутун ўсимлик-гиёҳларнинг ҳукми ҳам шундай.

Савол: Хом тухум ютиш, қази-қартага ўхшаш баъзи хом гўштдан тайёрланадиган таомларни ейиш гуноҳ бўладими?

Жавоб: Хом тухум ютиш, хом гўштдан тайёрланадиган озиқ маҳсулотларини ейиш гуноҳ эмас. 

Батафсил

Қош тердириш

Савол: Телекўрсатувларнинг бирида бир машҳур киши қошларни тердиришнинг гуноҳ бўлиб-бўлмаслигини сўраган бир талаба қизга “Мен сартарошга қошларимни тердираман, ҳеч зарари йўқ” деб жавоб бериб, эркак ва аёлни бирдек кўрди. Эркакка жоиз бўлган бир нарса, аёлга ҳам жоиз бўладими?

Жавоб: Эркакка жоиз бўлиб аёлга ҳаром бўлган, аёлга жоиз бўлиб, эркакка ҳаром бўлган нарсалар кўп. Бир неча мисол келтирамиз:

Эркакка жоиз бўлиб, аёлга жоиз бўлмаган нарсалар:

1. Қошларини тердириш аёлларга ҳаром, эркакнинг қошларини тузатиши жоиз. (Ҳиндия)

Батафсил

Уйда ҳайвон боқиш

Савол: Ит ва мушук боқиш гуноҳми? Қўшнимиз мушук боқади. Уйига борганимизда қизларим ва онаси қўрқади. Мушук ошхонадаги ейдиган ва ичадиган нарсаларга тегиши мумкин. Юрган жойларида намоз ўқиса бўладими? Кўп қаватли уйларда ит ва мушук боқиш тўғрими?

Жавоб: Бир эҳтиёж учун ит боқиш жоиз. Масалан, полиция ити, ов ити, чўпон ити, қоровул ити боқилади. Фақат ит уйнинг ичига киритилмайди. Алоҳида жойи ёки уйи бўлади. Ит бўлган уйга раҳмат фаришталари кирмайди.

Мушукка келадиган бўлсак, мушук боқиш жоиз. Фақат ҳозирги кўп қаватли уйларда қийинроқ. Ҳожати учун жой излайди. Қум идиши бўлса ҳам бироз қийин. Баъзи мушуклар ҳожатга ташқарига чиқиши мумкин. Мушукнинг жунлари уйга, ҳатто ейдиган нарсаларга ҳам тўкилиши мумкин. Ювиб, тозалаш керак. Синчиклаб қараш лозим. Қишлоқ жойларда сичқон бўлгани учун мушук боқиларди. Бетон уйларда сичқоннинг бўлиши қийин.

Батафсил

Чўчқанинг териси ҳам нажсдир

Савол: Баъзилар “Тўнғизнинг фақат гўшти ҳаром, ёғи, териси ва қолган нарсалари ҳаром эмас, бундан ташқари “Ҳайвон териси ошлангандан кейин пок бўлади” ҳадисига кўра, тўнғизнинг териси ошлангандан кейин тоза бўлади, ундан кийим, камар, сумка ясаш мумкин” дейдилар. Тўнғизнинг териси ошлангандан кейин тоза бўладими?

Жавоб: Шунақа ўзбошимча "мужтаҳидлик" қилинса, мана шундай бемаъни наттижалар чиқарилади. Ояти каримада “Тўнғизнинг сийдиги нажс” деган бир сўз йўқ экан деб, унинг сийдигини ҳам тоза деб қабул қилиш керакми? Бу хил иддаоларни дин душманлари қилмоқда.

Тўнғизнинг ҳамма нарсаси ҳаром. Териси ошланса ҳам тоза бўлмайди. Одатда ҳамма нарсанинг бир истисноси бор. Истиснолар қоидани бузмайди. Бир неча мисол келтирамиз:

Батафсил

Телевизор томоша қилиш

Савол: “Телевизор Ғарбдан келгани учун томоша қилиш гуноҳ. Телевизорда диннинг амрлари билдирилса ҳам, ҳатто Жаннат кўрсатилса ҳам томоша қилиш ҳаромдир” дейдилар. Телевизор томоша қилиш гуноҳми?

Жавоб: Ғарбдан келгани учун телевизорни ҳаром дейиш нотўғридир. Бугун тиббиётда, саноатда ва бошқа соҳаларда фойдаланадиган машиналарнинг кўпи Европадан келган. Ҳадиси шарифда билдирилганига кўра динимизда фан мўминнинг йўқотган моли ҳисобланади. Қаерда топса, олиши керак. Телевизор жуда яхши хабар ва тарбия воситасидир.

Батафсил

Деворга расм илиб қўйиш

Савол: Отамизнинг ва устозимизнинг расмларини деворга осиш тўғрими?

Жавоб: Яхши эмас. Уч зарари бор:

Биринчиси, инсон ва ҳайвон расмини белдан юқори жойга осиш ҳаромдир. Ўсимлик ва жонсиз нарсаларнинг расмини осиб қўйишнинг ҳеч зарари йўқ.

Иккинчиси, жонли расм илинган хонага раҳмат фаришталари кирмайди. Ҳатто расмли газета бўлса ҳам кирмайди. Газетани ўқиб бўлгандан кейин ёпиқ бир жойга қўйиш керак. Фоторасмларни альбомда сақлаш лозим. Расмлар берк, ёпиқ жойда бўлса, раҳмат фаришталари киради.

Батафсил

Пластик жарроҳлик

Савол: Пластик жарроҳликнинг жоиз бўлган тури қайси?

Жавоб: Табиий шаклни гўзаллаштириш мақсадида ўзгартириш жоиз эмас. Масалан, бурни бироз каттароқ бўлган одам уни кичрайтириш мақсадида ўзгартиролмайди. Фақат барчанинг диққатини тортадиган, нохуш бир ҳис уйғотадиган ҳолат бўлса, буни пластик жарроҳлик билан ўзгартиришнинг зарари йўқ.

Савол: Дўстимнинг бир таниши кичкиналигида бурни синган ва юз кўриниш ёқимсиз ҳолга келган. У бу ҳолатни ўзи учун муаммо деб билади ва доимо мен ёқимсизман деган гапларни гапиради. Унинг пластик жарроҳлик амалиётидан фойдаланиши жоизми?

Жавоб: Бирон заҳм ейиш оқибатида кўриниши ҳунуклашган органларни эски ҳолатига келтириш ёки ёқимсизлигини йўқотиш мақсадида бундай жарроҳлик амалиётларидан фойдаланишга бўлади. Лекин катта бурунни ёки катта қулоқни кичрайтириш каби нарсалар жоиз эмас.

Батафсил

Ҳаром моддани дори сифатида ишлатиш

Савол: Хасталик учун ҳаром бўлган бир нарсани ейиш ёки қўлланиш жоиз бўладими?

Жавоб: Ибн Обидин ҳазратлари айтадики: “Ҳаром бўлган нарсаларни дори сифатида қўлланиш хастага шифо бўлса ва ҳалол бўлган дори топилмаса, жоиз бўлади. Шифо эканлиги тажрибада кўрилган моддалар дори учун ҳалол бўлади. Ҳаром бўлган бир нарсанинг хастага даво бўлиши мусулмон бўлган бир мутахассис докторнинг гапи билан белгиланади. Ҳадиси шарифда “Аллоҳу таоло ҳаром бўлган нарсаларда сизга шифо яратмади” деб марҳамат қилинди. (Бухорий)

Таъсири бўлгани тажриба билан аниқланган ҳаром моддаларни зарурат туғилганда дори сифатида ишлатиш ҳаром бўлмайди.” (Радд-ул-мухтор)

Батафсил

Орган кўчириб ўтқазиш ва донорлик

Савол: Инсонларнинг органларини, қонини сотиш ёки қўлланиш ҳаромдир. Бунинг устига “Ҳаромда шифо йўқ” ҳадисига кўра ҳаром билан даволаш жоиз эмаслигига қарамай, орган донорлиги қанақа қилиб жоиз бўлиши мумкин? Агар мусулмон бир кишининг органи бир кофирга қўйилса, охиратда бу орган қандай жавоб беради?

Жавоб: Инсон органлари мулк бўлмаганлиги учун бировга сотилмайди, ҳадя этилмайди. Фақат зарурат ҳолида қўлланиш учун изн берилган. Изн берилгандан сўнг органни пулга ёки пулсиз олиш ва зарурат ҳолида қўлланиш жоиздир.

Мусулмон ва мутахассис бир доктор бир хаста учун тирик ёки ўликдан бир органни олиб қўйишдан бошқа чора йўқлигини айтганида орган кўчириш жоиз бўлади. Динга хилоф иш ҳисобланмайди. (Ал-ҳадиул-ислами)

Батафсил

Еб-ичиш билан боғлиқ бўлган саволлар

Савол: Сирка билан шинни вақт ўтиши билан шаробга айланадими?

Жавоб: Йўқ, айланмайди.

Савол: Ейдиган маҳсулотлар ичида гелатин деган модда бор. Кўплари бунинг одатда тўнғиздан олинишини билдиради. Бу тўғрими? Яъни гелатин қўшилган маҳсулотлардан сақланиш керакми?

Жавоб: Динимизда ўлчов бор. Ейдиган маҳсулотингизда тўнғиз ёғи борлигини аниқ билмасангиз, у маҳсулотларни еб-ичсангиз бўлади.

Савол: Овқат пиширадиган, ейдиган идишларнинг оғзини берк сақлаш керакми?

Жавоб: Кечқурун ҳеч бир емакни очиқ қолдирмаслик керак. Ҳадиси шарифда “Ейдиган-ичадиган идишларни ёпиб юринг, йилда бир кеча вабо тушади, ёпилмаган идишларнинг ичига тушади. Бекитадиган нарса топмасангиз, бисмилло билан бир чўпни устига қўйинг” деб марҳамат қилинди. (Муслим)

Ҳамма вақт тартибли, саришта бўлиш, тозаликка риоя этиш жуда яхши бўлади. Ҳадиси шарифда “Идиш-товоқларни ювиш, уйни тоза тутиш, бойликка сабаб бўлади” деб марҳамат қилинди. (Хатиб)

Савол: Тумов бўлишим билан бурним бекилиб қолади. Спиртли дорининг буғини ҳидлаш жоизми?

Жавоб: Ҳа. Аммо спиртсизи бўлса, жуда яхши бўлади.

Савол: Какао ликёри бўлган шоколадни ейиш жоизми?

Жавоб: Ликёр мева, спирт ва эфир аралашмасидан ҳосил бўлган бир ичимликдир. Хориждан келган ликёрли қанд ва шоколадлар бор. Буларни ейиш жоиз эмас. Фақат какао ликёри, ликёр билан какао аралашмаси эмас. Қовурилган какао донини янчиб, оқувчи ҳолатга келтирилган шаклидир. Ичида спирт йўқ. Ҳозирда кўплаган сўзлар ўз ўрнида қўлланилмайди. Масалан “Мўъжиза яратди” дейди. Мўъжиза пайғамбарлардан бошқаси учун қўлланилмайди. Яратиш ҳам фақат Аллоҳга хосдир. Янглиш сўзларни қўлланшдан сақланиш керак!

Савол: Қуш ёки бошқа ҳайвонлар шаклида торт қилиш жоизми?

Жавоб: Йўқ. Мубоҳ ишларда ҳам динга эргашишда хайр-баракат бор.

Савол: Бир танишим бошқа жойда яшайдиган бир дўстига беришим учун бир қути шоколад берди. Йўлда шоколадларнинг ярмини едим. Боргач, шоколаднинг ярмини еганлигимни айтиб, ҳалоллашдим. Мен хабарсиз еганим учун гуноҳ бўладими?

Жавоб: Омонатга хиёнат этибсиз. Ҳалоллашмасдан олдин ўлишингиз мумкин эди. Фақат ҳалоллашибсиз, гуноҳ эмас, макруҳ бўлади. (Ҳиндия)

Савол: Сигарет оз чекилганда гуноҳ бўлмайди, баъзи ўтлар бор улар гуноҳ бўладими, дейдилар. Героиннинг анча енгили экан?

Жавоб: Героин енгил эмас, жуда кучли наркотик. Маст қилмайдиган ўтларни ейишда ҳеч қанақа тўсиқ йўқ. Маст қиладиганларини эса маст қилмайдиган даражада ейиш жоиз.

Савол: Бир имом “Ювиладиган идишларни эрталабга қолдириш гуноҳдир, фақрликка сабабдир. Чунки эртага қиламан деган ҳалок бўлади, дейилган” дейди. Шу тўғрими?

Жавоб: Агар имкон бўлса, ҳар бир ишни ўз вақтида қилиш, эртага қолдирмаслик яхши. Лекин ювиладиган идиш-товоқларни эртага қолдириш гуноҳ эмас. “Эртага қиламан деган ҳалок бўлади” ҳадиси шарифи тавба каби фарз бўлган ибодатларга тегишли. Идиш-товоқ ювишга алоқаси йўқ. Фақирликка сабаб бўладиган ишлар орасида идишларни кеч ювиш деган нарса йўқ. Ҳадиси шарифда фақирликка сабаб бўлувчи нарсалар саналаётиб: “Идишларни ювмасдан овқат солиш. Идишларни очиқ қолдириш” деб марҳамат қилинади. Идишларни эрталаб ювиб, тозалаб қўйишнинг ҳеч зарари йўқ. Таомларнинг устини очиқ қолдириш ҳам яхши эмас. Музлатгичга солинганида очиқ қолдирилмаган бўлади. Ёки ёпадиган нарса топмаса, бисмиллоҳ билан бир чўп ташлаб қўйса, жоиздир.

Савол: Кўп гўшт ейиш қалбни қорайтираркан. Бунинг ўлчови нима?

Жавоб: Давомли қирқ кун узликсиз ейилса, кўп ейилган бўлади.

Савол: Оғиздан ёмон ҳид келмасин деб, сақич чайнаса бўладими?

Жавоб: Ҳа, бўлади.

Савол: Гўштдаги қон бошқа гўштга чапланса, нажс бўладими?

Жавоб: Йўқ, оқаётган қон нажсдир. Оқмайдиган, гўштдаги қон нажс бўлмайди.

Савол: Ментолли салфеткада спирт борми?

Жавоб: Йўқ.

Савол: Тухумни ювмасдан қайнатиш ёки товада синдириш жоизми?

Жавоб: Ҳа, лекин ювиш афзалроқдир.

Савол: Ичкилик сотадиган ресторан соҳибининг ҳадя этган таомини ейиш жоизми?

Жавоб: Жоиз. Чунки молининг кўпи ҳаром эмас.

Савол: Ҳидланган гўшт нажсми?

Жавоб: Йўқ.

Савол: Таҳорат олиб бўлиб, крандан сув ичиш. Таҳоратдан ортган сувни ичгандек шифоми?

Жавоб: Ҳа.

Савол: Қирлар, тоғларда ирмоқлар усти очиқ ҳолда оқади. Бу сувларни ичса, таҳорат олса бўладими?

Жавоб: Агар ичига нажосат аралашмаган бўлса, усти очиқ бўлишнинг ҳеч зарари йўқ. Одатда оқарсув ифлос бўлмайди. Ҳадиси шарифда: “Ранги, таъми ва ҳиди ўзгармаган сув тозадир, нажс эмас”- деб марҳамат қилинди. (Дурар)

Савол: Замзам суви билан чой қайнатиш макруҳми?

Жавоб: Ҳа.

Савол: Вегетериан бўлиш, яъни умуман гўшт емаслик, гўштни ўзига зарар деб билиш динга уйғунми?

Жавоб: Гўшт емаслик гуноҳ бўлмаса ҳам, гўштни ўзига зарарли деб билиш жоиз эмас. Бир ояти каримада: “Эй имон этганлар! Аллоҳнинг сизга ҳалол этган нарсаларини ўзингизга ҳаром қилманг ва ҳаддан ошманг. Аллоҳ ҳаддидан ошганларни севмайди” деб марҳамат қилинди. (Моида, 87)

Ҳар куни гўшт ейиш қалбга ғусса беради, умуман гўшт емаслик эса ахлоқни бузади. (Ширъа шарҳи)

Савол: Меҳмон кутилганда пиёла, ликопчаларнинг синиши ёки бунга ўхшаган исталмаган зарарли ва ёмон бир ҳолатнинг юз бериши хайр аломатими?

Жавоб: Ҳа, хайрнинг аломатидир. Имом Раббоний ҳазратлари айтадики: “Дард, аламларнинг аччиғи бир касалликни даволайдиган фойдали дорининг аччиғи каби. Бузуқ ният билан, кўрсатиш учун, манфаат учун қилинган зиёфатларда таомнинг қусурли бўлиши ёки бошқа тарзда келган азият билан зиёфат берувчининг кўнгли ранжиши меҳмондорчиликдаги зулматнинг, ниятнинг бузуқлиги билан ҳосил бўлган гуноҳнинг кетишига, зиёфатнинг қабул бўлишига сабаб бўлади. Агар меҳмонларнинг шикояти, ҳақорати ва зиёфат соҳибининг кўнгли оғримаганида эди, меҳмондорчилик зулмат ва гуноҳ бўлиб, қабул этилмасди. Кўнглининг оғриши қабул бўлишига сабаб бўлди.” (1/64)

Савол: Картон қутида сотиладиган сутларни ичишнинг бирор зарари борми?

Жавоб: Йўқ, дин тарафидан ҳеч қанақа зарари йўқ. Вақт ўтиши билан сут бузилса, у ҳолда ичиш тўғри эмас.

Савол: Одатда тўй зиёфатларида ҳар кимнинг олдига таомлар тортилади. Бундан ташқари, идишларда мева, сомса, тиш ковлагич, салфеткалар қўйилади. Буларни истаган кимса қўллана олади. Бу ўртага қўйилган нарсаларни у ерда қўлланмасдан, уйимизга олиб кетсак бўладими?

Жавоб: Тўй эгасининг рухсати бўлмай туриб, уларни уйга олиб кетиш жоиз эмас. Учта салфетка, бешта тиш ковлагич олдим, деб айтиш керак. Дастурхонга қўйилган мева ва пишириқлар каби нарсалар учун тўй эгаси “Истаганингизча енг, истаганингизча уйингизга олиб кетинг” деган бўлса, фақат еганлари жоиз бўлади. Уйига олиб кетганлари жоиз бўлмайди. (С.Абадия)

Дастурхонга ҳар бир киши олдига салфетка, дастрўмол қўйилса ҳам, буларни изнсиз уйимизга олиб кетолмаймиз.

Уйга олиб кетаётганда шунчасини уйга олиб кетяпман деб тўй эгасига айтиши керак. Шундагина жоиз бўлади. Буларни олаётганида тўй эгаси кўрса, қанча олганини билса, у ҳолда зарари йўқ, изн берган ҳисобланади. Агар буни билмасдан олган бўлса тавба этиш керак. Тўй эгасини топиб, унга шу-шу нарсаларни олгандим, ҳақингни ҳалол эт, дейиши керак. У ҳалол этганда ҳам рухсатсиз олгани учун алоҳида тавба этиши лозим бўлади. 

Батафсил