Намознинг ичидаги фарзларига «рукн» дейилади. Рукнлар ҳаммаси бўлиб беш донадир:
1. ҚИЁМ: Намоздаги бешта рукндан биринчиси бўлиб, оёқда тик туриш деган маънони англатади. Тик туролмайдиган хаста, намозини ўтириб ўқийди. Ўтира олмайдиганлар эса, чалқанча ётган ҳолда боши билан имо-ишора қилиб ўқишади. Бу вазиятда касалнинг юзи осмонгамас, Қиблага қараб туриши учун, бошининг тагига ёстиқ қўйилади. Оёқларни Қиблага узатиб ётмаслик учун, тиззаларни букиб ётиш керак.
|
Аллоҳу акбар |
4 марта |
|
Ашҳаду анло илоҳа иллаллоҳ |
2 марта |
|
Ашҳаду анна Муҳаммадан расулуллоҳ |
2 марта |
|
Ҳайя алас-салоҳ |
2 марта |
|
Ҳайя алал-фалоҳ |
2 марта |
|
Аллоҳу акбар |
2 марта |
|
Ло илоҳа иллаллоҳ |
1 марта |
Азон - хабар бериш, халққа билдириш деганидир. Беш вақт намоз учун, қазо намозлари учун ва Жума намозларида эркакларнинг азон айтишлари - суннати муаккададир. Аёл кишиларга, азон ёки иқомат айтиш макруҳдир. Азон - бошқаларга билдирмоқ мақсадида юксакроқ жойга чиқиб, бевосита ўз жонли овози билан айтиш орқали адо этиладиган ибодатдир. Азон айтаётганда муаззиннинг, икки қўлини қулоқларига кўтариб, бармоқларининг биттаси билан қулоқ тешикларини беркитиши мустаҳабдир. Иқомат айтиш, азон айтишдан афзалроқдир. Азон ҳам, иқомат ҳам Қиблага қараб айтилади. Азон ва иқомат айтаётганда гапирмаслик ва бири салом берса, муаззин алик олмаслиги керак.
Савол: “Аллоҳнинг назрга эҳтиёжи йўқ. Назр қилиш нотўғри. Назр қилиш Аллоҳ билан савдолашиш маъносига келади” дейишади. Динимизда назр йўқми?
Жавоб: Динимизда назр бор. “Аллоҳнинг назрга эҳтиёжи йўқ” дегани нимаси? У ҳолда “Аллоҳнинг намозга, рўзага ҳам эҳтиёжи йўқ” деб бу ибодатларни ҳам инкор қилиш керакми?
Назрнинг савдолашиш билан умуман алоқаси йўқ. Бир ишимизнинг натижаси яхши бўлиши учун назр қилиш бу ишнинг ҳал бўлиши учун дуо қилишдек гап.
Бақара сурасининг 270-ояти каримасида маолан “Фақирга берган садақангиз ва қилган назрларингизни Аллоҳу таоло билади” ва Ҳаж сурасининг 29-оятида маолан“Назрларини бажо келтирсинлар” деб буюрилди. Инсон сурасининг 7-оятида “Улар назр қилган нарсаларини бажарадилар” дейилиб, яхшилар мадҳ этилмоқда. Ушбу ояти карималарда Аллоҳу таоло қилганларингизни биламан демоқда.
Савол: Ҳар мазҳабсиздек диний ҳукмлар устида янгидан "тадқиқот" ва "текширув" ўтказишни одатга айлантирган битта шайхчалиш кимса, дунёлик фойда кўзлаб “Шу ишим ҳал бўлса ёки беморим соғайиб кетса уч кун рўза тутаман деб назр қилиш қабул бўлмайди! Бундай назр тақдирни ўзгартирмайди!” деди. Бу билан тақдирни ўзгартирадиган ибодат бор демоқчими?
Жавоб: “Бундай назр тақдирни ўзгартирмайди” дейиш бошқа назр ёки бошқа ишлар тақдирни ўзгартиради деган маънога келади. Бу эса умуман нотўғри. Қазо-и муаллақ туркумидан бўлганлардан ташқари тақдир ўзгармайди, уни ҳеч ким ва ҳеч нарса ҳам ўзгартира олмайди. Икки ояти карима маоли қуйидагича:
“Менинг сўзим ўзгармас ва мен бандаларга зулм қилувчи эмасман.” (Қоф, 29)
Савол: Мақбараларга келиб қўй сўйишни назр қилиш ва у жойларда шам ёқиш хурофотми?
Жавоб: Бу нарсалар янгидан чиққан эмас. Фиқҳ китобларимизда барчаси батафсил тушунтирилган:
Бир назрни Аллоҳу таоло учун назр қилиш ва мақбаралардаги фақирларга бериш керак. “Ё Рабби! Хасталигимга шифо берсанг, фалон авлиёнинг мақбараси ёнидаги фақирларга шу пулни сен учун назр қилдим. Садақа савобини эса бу авлиёнинг руҳига бағишладим” дейиш лозим. (Радд-ул мухтор)
