Намознинг ичидаги фарзларига «рукн» дейилади. Рукнлар ҳаммаси бўлиб беш донадир:
1. ҚИЁМ: Намоздаги бешта рукндан биринчиси бўлиб, оёқда тик туриш деган маънони англатади. Тик туролмайдиган хаста, намозини ўтириб ўқийди. Ўтира олмайдиганлар эса, чалқанча ётган ҳолда боши билан имо-ишора қилиб ўқишади. Бу вазиятда касалнинг юзи осмонгамас, Қиблага қараб туриши учун, бошининг тагига ёстиқ қўйилади. Оёқларни Қиблага узатиб ётмаслик учун, тиззаларни букиб ётиш керак.
|
Аллоҳу акбар |
4 марта |
|
Ашҳаду анло илоҳа иллаллоҳ |
2 марта |
|
Ашҳаду анна Муҳаммадан расулуллоҳ |
2 марта |
|
Ҳайя алас-салоҳ |
2 марта |
|
Ҳайя алал-фалоҳ |
2 марта |
|
Аллоҳу акбар |
2 марта |
|
Ло илоҳа иллаллоҳ |
1 марта |
Азон - хабар бериш, халққа билдириш деганидир. Беш вақт намоз учун, қазо намозлари учун ва Жума намозларида эркакларнинг азон айтишлари - суннати муаккададир. Аёл кишиларга, азон ёки иқомат айтиш макруҳдир. Азон - бошқаларга билдирмоқ мақсадида юксакроқ жойга чиқиб, бевосита ўз жонли овози билан айтиш орқали адо этиладиган ибодатдир. Азон айтаётганда муаззиннинг, икки қўлини қулоқларига кўтариб, бармоқларининг биттаси билан қулоқ тешикларини беркитиши мустаҳабдир. Иқомат айтиш, азон айтишдан афзалроқдир. Азон ҳам, иқомат ҳам Қиблага қараб айтилади. Азон ва иқомат айтаётганда гапирмаслик ва бири салом берса, муаззин алик олмаслиги керак.
Жаноби Пайғамбаримиз бир ҳадиси шарифда марҳамат қилдиларки: “Азон айтиш учун шошилинг, лекин имомликка талпинманг!”
Сайфаддин бин Қутлубуға ҳазратлари Ҳанафий мазҳаби фиқҳ олимларидандир. Асли туркман бўлиб, ҳ.798 (м.1396) йили туғилди. Тафсир, калом ва фиқҳда асрининг имоми эди. 881 (м.1477) йили Қоҳирада вафот этди. Бир дарсида айтдики:
Жамоат билан намоз ўқиш суннати ҳудо, яъни ислом шиори бўлган муҳим суннатдир. Одамлар орасидан жамоатга имом танлашда қуйидаги хусусиятларига қаралади:
1. Суннатни, яъни динни энг яхши биладиган, намозни бузадиган ва бузмайдиган сабабларни яхши билишига.
“Бир одам менга ҳар куни 500 марта саловот ўқиса, абадиян фақирлик кўрмайди, гуноҳлари авф этилади.”
Абдурраҳмон ибн-и Аттоб Қуртубий ҳазратлари моликий мазҳаби фиқҳ олими бўлиб, 433 (м.1041) йили Андалусда (Испания) Қуртуба шаҳрида (Кордоба) туғилди. 520 (м.1126) йили шу ерда вафот этди. “Шифо-ус-судур” номли китобида айтадики:
Ҳадиси шарифда: “Қиёмат куни даражаси менга энг яқин бўлганингиз энг кўп саловот ўқиганингиздир” деб марҳамат қилинди.
Аъмаш: “Эй фиқҳ олимлари! Сизлар табиб, биз ҳадис олимлари эса, дори тайёрловчиларга ўхшаймиз” дерди...
Ҳозир бирон ҳадиси шариф эшитганда дарров “Саҳиҳми ўзи?” деб лаб чўчайтадиганлар тобора тез-тез учрайдиган бўлиб қолди. Шундай пайтда улардан "қани бир кутуби ситтани санаб беринг-чи" деб сўрайман. Аксарияти “У нима?” дегандай кўзларини лўқ қилади. Ҳадис китоблари номини айтишга ожиз бечораларнинг, уялмай ҳадиси шарифнинг сиҳҳатини суриштиришига куласанми, куясанми, билмайсан киши.
