Одатлар динда далил бўладими?

Савол: “Аҳком вақт ўтиши билан ўзгаради” деган қоидага биноан одатлар динда далил бўла оладими?

Жавоб: Одатлар Далили шарий бўлолмайди. Дин одатларга тобе бўлмайди. Одатлар, модалар исломиятга мос бўлиши керак. Бир ишнинг исломиятга мос бўлишини таъминлаш учун бу ишга алоқадор турли қавллар айтилган бўлса, булардан замонга ва шахсга мос бўлган қавл танланади. “Аҳком вақт ўтиши билан ўзгаради” дегани мана шу. (Бариқа) 

Савол: Урф-одатга тегишли суннатлар қайсилар? Одатга алоқадор суннатларни қилиш мустаҳаб бўлса, чап қўлни ишлатиш, яъни мустаҳабнинг тарки макруҳ эмасми?

Жавоб: Макруҳ эмас. Муборак, шарафли ва тоза ишларни қилаётганда ўнгдан бошлаш мустаҳабдир.

Батафсил

Ҳозирги кунда одат бўлган баъзи бидъатлар

Савол: Ҳозирги кунда ишланаётган бидъатлар қайсилар?

Жавоб: Ибодатларга бир нарса илова қилиш бидъатдир, катта гуноҳ бўлади. Динимиз нуқсон эмас. Астағфируллоҳ, Аллоҳу таоло ёки Жаноби Пайғамбаримиз динда бир нарсани кам қилиб қолдирган-у, ундан ҳам яхшироғини биз қила оламизми? Ибодатга бидъат аралаштириш Аллоҳу таолонинг динида нуқсонлик топиш, қўйган ҳукмларини ёқтирмаслик, динни ўзгартириш бўлади.

Масалан, шом намозининг фарзини 3 ракат ўрнига кўпроқ ибодат қилиш учун 4 ракат ўқиш бидъатдир. Ундай намоз 3 ракатнинг ўрнига ҳам ўтмайди, намози умуман қабул бўлмайди.

Батафсил

Унутилган суннат ва фарзлар

Савол: Ҳозирги пайтда унут бўлиб бораётган суннат амаллар ва аҳамият берилмай қўйган фарз амаллар қайсилар?

Жавоб: Суннатлар икки хил бўлади:

1) Суннати ҳудо (муаккад суннатлар).

2) Завоид суннатлар (одатга боғлиқ бўлган суннатлар).

Унутилган бир суннатни қайта тиклаш жуда қийматли ва қадрли амал. Бир ҳадиси шарифда: “Унутилган бир суннатимни қайта тиклаганга юз шаҳид савоби бор” деб марҳамат қилинди. (Ҳаким)

Батафсил

Қарздорга муҳлат бериш

Савол: Қарзини тўлай олмаган кимсага муҳлат бериш керакми?

Жавоб: Қарзини ҳақиқатан тўлай олмаганларга муҳлат бериш фарз бўлиб, катта савоб бўлади. Ҳадиси шарифларда марҳамат қилинишича:

“Қиёмат кунининг даҳшатидан қутулиш ва Аллоҳу таолонинг ҳимоясига киришни истаган киши қийналиб қолган қарздорга муҳлат берсин!” (Табароний)

“Чорасиз, қийналиб қолган кимсани роҳатликка қовуштирган ёки шундай кимсанинг қарзини тўлаган одамни Аллоҳу таоло қиёмат кунининг даҳшат ва қўрқувларидан қутқаради.” (Муслим)

Батафсил

Ботил бўлган савдолар

Савол: Биз савдо билан шуғулланамиз. Лекин динимизнинг бу хусусдаги ҳукмларини билмаймиз. Бу илмларни билмасак нима бўлади?

Жавоб: Киши савдо-сотиқ илмини билмаса, гуноҳга ботиши мумкин. Баъзи "фосид сотишлар" борки, улар фақат ғайри муслим ўлкаларда жоиз бўлади, лекин "ботил сотишлар" ғайри муслим ўлкаларда ҳам жоиз эмас, ҳаром бўлади.

Ботил сотишлардан баъзилари қуйида келтирилган:

1) Мол-мулк туркумига кирмайдиган нарсаларнинг сотилиши ботилдир. Масалан, қон, ўз ажали билан ўлган молнинг гўшти мол-мулкка кирмайди.

2) Ўз мулкида бўлмаган нарсани сотиш ботилдир. Масалан, денгиздаги балиқни тутмасдан туриб сотиш ботил. Аввал савдосини келишиб қўйиб, кейин харидорга балиқларни тутиб берса ҳам, саҳиҳ бўлмайди. Балиқлар тутилгандан кейингина сотилади.

Батафсил

Рўзанинг фарзлари

Савол: Рўзанинг нечта фарзи бор?

Жавоб: Рўзанинг учта фарзи бор:

1) Ният қилиш.

Батафсил