Одатлар динда далил бўладими?

Савол: “Аҳком вақт ўтиши билан ўзгаради” деган қоидага биноан одатлар динда далил бўла оладими?

Жавоб: Одатлар Далили шарий бўлолмайди. Дин одатларга тобе бўлмайди. Одатлар, модалар исломиятга мос бўлиши керак. Бир ишнинг исломиятга мос бўлишини таъминлаш учун бу ишга алоқадор турли қавллар айтилган бўлса, булардан замонга ва шахсга мос бўлган қавл танланади. “Аҳком вақт ўтиши билан ўзгаради” дегани мана шу. (Бариқа) 

Савол: Урф-одатга тегишли суннатлар қайсилар? Одатга алоқадор суннатларни қилиш мустаҳаб бўлса, чап қўлни ишлатиш, яъни мустаҳабнинг тарки макруҳ эмасми?

Жавоб: Макруҳ эмас. Муборак, шарафли ва тоза ишларни қилаётганда ўнгдан бошлаш мустаҳабдир.

Батафсил

Ҳозирги кунда одат бўлган баъзи бидъатлар

Савол: Ҳозирги кунда ишланаётган бидъатлар қайсилар?

Жавоб: Ибодатларга бир нарса илова қилиш бидъатдир, катта гуноҳ бўлади. Динимиз нуқсон эмас. Астағфируллоҳ, Аллоҳу таоло ёки Жаноби Пайғамбаримиз динда бир нарсани кам қилиб қолдирган-у, ундан ҳам яхшироғини биз қила оламизми? Ибодатга бидъат аралаштириш Аллоҳу таолонинг динида нуқсонлик топиш, қўйган ҳукмларини ёқтирмаслик, динни ўзгартириш бўлади.

Масалан, шом намозининг фарзини 3 ракат ўрнига кўпроқ ибодат қилиш учун 4 ракат ўқиш бидъатдир. Ундай намоз 3 ракатнинг ўрнига ҳам ўтмайди, намози умуман қабул бўлмайди.

Батафсил

Унутилган суннат ва фарзлар

Савол: Ҳозирги пайтда унут бўлиб бораётган суннат амаллар ва аҳамият берилмай қўйган фарз амаллар қайсилар?

Жавоб: Суннатлар икки хил бўлади:

1) Суннати ҳудо (муаккад суннатлар).

2) Завоид суннатлар (одатга боғлиқ бўлган суннатлар).

Унутилган бир суннатни қайта тиклаш жуда қийматли ва қадрли амал. Бир ҳадиси шарифда: “Унутилган бир суннатимни қайта тиклаганга юз шаҳид савоби бор” деб марҳамат қилинди. (Ҳаким)

Батафсил

Мерос

Савол: Мерос меросхўрлар орасида ҳали тақсимланмасдан аввал улардан бири ўз улушига тегадиган ҳиссасини ўзгага ҳадя қилиши жоизми?

Жавоб: Ҳажм ва вазн билан ўлчанадиган муштарак молни ўлчамасдан, тортмасдан ҳадя қилиш фоиз бўлади. Уй, полиз, газлама, уй ашёси каби нарсаларни ҳадя қилиш мумкин.

Савол: Мерос қолган пулни уч ака-ука бўлишмасдан туриб, бировга қарзга бериш жоизми?

Жавоб: Уччовининг розилиги билан бўлса, жоиз.

Батафсил

Ҳадя ва ҳукмлари

Савол: Ҳадя беришнинг қандай аҳамиятли томонлари бор? Ҳадя этилган бир нарсани ҳадяни олган одамнинг хабарисиз қайтариб олиш ёки рухсатсиз ишлатиш жоизми?

Жавоб: Ҳадя, кимга берилса, ўша кишининг мулкига айланади. Изнсиз қўлланиб бўлмайди.

Бировга ҳадя бериш унга бўлган ҳурматини изҳор этиш демакдир. Ҳадиси шарифларда марҳамат қилиндики:

“Бир дин қардошингизни севсангиз, севганингизни ўзига билдиринг!” (Бухорий)

“Аллоҳу таоло йўлида бир кимса дин биродарини севса, буни унга маълум қилсин. Чунки бу улфатликни давом этдирувчи, севги-ҳурматда қатъийлик берувчидир.” (Ибн Абуд-Дунё)

Батафсил

Фоиз

Савол: Динимизда фоизнинг ҳукми қандай?

Жавоб: Бугунги кунда фоизнинг, спиртли ичимликларнинг, зинонинг ҳаром эканлигини билмайдиган мусулмон деярли йўқ. Ҳаромлар вақт ўтиши билан ҳалолга айланмайди. Фақат заруратлар ҳаромни вақтинча мубоҳ қила олади. Лекин зарурат кетгач, ҳаромлиги давом этади. Масалан, чанқоқдан ўладиган кимсанинг шаробдан бошқа нарса тополмаса, ўлмайдиган даражада шароб ичиши жоиз бўлади. Ундан ортиқ ичиши жоиз эмас. Очликдан ўладиган кимсанинг ўлакса ейиши ҳам шундай.

Бу ва шунга ўхшаш ҳолатлардан бошқа пайтларда фоизга ҳалол дейилмайди. Фоиз ҳақида "Тарғиб" китобидаги ҳадиси шарифларда марҳамат қилиндики:

Батафсил