Тўғри йўлда бўлишнинг шартлари

Савол: Ҳозир турли жамоатлар бир неча масалада бир-бирларига зид қарашларга эга. Бирининг ҳалол деганига бошқаси ҳаром дейди. Бирининг суннат деганига иккинчиси бидъат дейди. Қайси жамоанинг айтганлари тўғри?

Жавоб: Ҳадиси шарифларда аҳли суннат вал жамоат эътиқодида бўлиш ва солиҳларни севиб улар билан бирга бўлишга ҳаракат қилиш, улардан ажралмаслик амр этилади. Тўғри йўлда бўлишнинг ўз шартлари бор. Буларнинг баъзиларини айтиб ўтайлик:

1) Ягона ҳақ дин исломиятдир.

Батафсил

Тўғридек кўринадиган хатоликлар

Савол: “Пайғамбар худо эмас-ку, у ҳам инсон” ёки “Олимлар пайғамбар эмас, улар ҳам инсон. Масалан, имоми Аъзам ҳам хато қилади” дейиш тўғрими?

Жавоб: Ёмонлаш мақсадида айтилган бундай сўзлар ҳарқанча тўғри бўлса ҳам, нотўғридир. Мана шундай замирида ҳақорат яширинган бемаъни одамларнинг гапларидан бирнеча мисоллар келтириб ўтамиз. Гумроҳлар:

 1) “Пайғамбар Аллоҳнинг ҳалол қилганини ҳаром қила олмайди” дейишади. Бу гаплари билан гўёки икки жаҳон сарвари бўлмиш Пайғамбаримиз шундай ишларни қилаётгандек тасаввур уйғотишга уринишади.

Батафсил

Кимларга мазҳабсиз деб айтилади

Савол: Диний китоблар ёзиб, динга хизмат қилаётган инсонларга маълум бир мазҳабга тобе бўлмади,- деган сабаб билан "мазҳабсиз" деб ҳақорат ва туҳматлар қилиш инсофданми?

Жавоб: “Мазҳабсиз” таъбири - диний таъбирдир. Ҳақорат билан ҳеч қандай алоқаси йўқ. Дини бўлмаганга динсиз, ақли бўлмаганга ақлсиз, пули бўлмаганга пулсиз, мазҳаби бўлмаганга мазҳабсиз дейилади. Бу табиий  нарса. Масалан, Афғоний, Абдуҳ ва Қарзовий деган шахсларнинг ўзлари: "бизнинг мазҳабимиз йўқ",- деб ҳамиша баралла жар солишган. Уларни ўзлари фахрланиб айтиб юрган сифатлари билан таърифлаш, яъни мазҳабсиз деб айтиш ҳақорат ёки туҳмат бўлмайди. Аксинча ҳақиқатни очиқча айтиш бўлади.

Батафсил

Ҳайит байрамларида қилинадиган ишлар

Савол: Ҳайит байрамларида нималар қилиш керак?

Жавоб: Байрамда эрта туриш, ғусл этиш, мисвок қўлланиш, хушбўй ҳидлар суриниш, янги ва тоза либос кийиш, севинганини билдириш суннатдир.

Ҳайит кунлари узук тақиш, кўришган кишиларга кулар юз билан салом бериш, фақирларга кўп садақа бериш, исломиятга тўғри хизмат этаётганларга ёрдам бериш, аразлаганларни яраштириш, қариндошларини, дин биродарларини зиёрат этиш, уларга ҳадя бериш суннатдир.

Байрам кечасини иҳё этган кимсалар катта савобга қовушиши билдирилган. Ҳадиси шарифда “Байрам кечаларини иҳё этганларнинг қалби қалблар ўлган кунда ўлмайди” деб марҳамат қилинди. (Табароний)

Аразлашиб қолганлар ҳайитни кутмай дарров ярашиб олишлари керак. Аллоҳу таолони ва Пайғамбаримизни севган кимса инсонларнинг қусурларига қарамайди. Яхши инсон, яъни мўмин барча билан яхши муомалада бўлади. Бошқаларга ташвиш келтирмаганидек, ўзи ҳам бошқалардан келган азиятларга сабр қилади. Бир камчилиги сабабли ҳеч кимдан аразламаслик керак.

Аразлашган бўлса ҳам, буни уч кундан ортиқ давом эттирмаслик лозим. Агар байрамгача давом этган араз-гиналар бўлса, кўп ўтказмай тезда ярашиб, розилашиб олиш керак. Ҳадиси шарифларда марҳамат қилиндики:

“Бир-бирингиз билан муносабатингизни узманг. Бир-бирингиздан юз ўгирманг. Бир-бирингизга адоват ва душманлик қилманг. Бир-бирингизни ҳасад қилманг. Эй Аллоҳнинг қуллари биродар бўлинглар. Бир мусулмоннинг биродари билан уч кундан ортиқ аразлашиб юриши ҳалол эмас.” (Бухорий)

“Мусулмонлар билан уч кундан ортиқ аразлашган одам Жаҳаннамга кетади.”(Насоий)

“Бир-бири билан аразлашган икки кишидан қайси бири биринчи бўлиб салом берса, гуноҳлари авф бўлади. Берилган саломга наригиси алик олмаса, униг ўрнига фаришталар жавоб беришади. Алик олмагандан шайтон хурсанд бўлиб, илтифотлар ёғдиради.” (Ибн Абу Шайба)

“Мўмин кишининг биродарига уч кундан ортиқ жаҳл қилиши жоиз эмас. Уч кундан кейин унга салом бериб, аҳволини сўраш керак. Саломига алик олса, савобга бирга шерик бўлади. Алик олмаса, гуноҳга қолади. Салом берган одам аразлашиш айбидан қутулган бўлади.” (Абу Довуд)

“Дин қардоши билан бир йил аразлашиб юрган одам, уни ўлдиргандек гуноҳга ботади.” (Байҳақий)

“Амаллар душанба ва пайшанба куни Аллоҳу таолога арз қилинади. Аллоҳу таоло ўзига ширк қўшмаган барча қулларини авф этади. Фақат бу мағфиратга бир-бирига адоват қилган икки мўмин эриша олмайди. Аллоҳу таоло “Бу иккиси ярашмагунча амалларини менга келтирманглар” деб буюради.” (И.Молик)

“Икки киши бир-бири билан ярашмасдан вафот этадиган бўлса, Жаҳаннамни кўрмасдан Жаннатга киролмайди. Жаннатга кирсалар ҳам бир-бири билан юзлашолмайдилар.” (Ибн Ҳиббон) 

Батафсил

Унутилган суннатлар ва фарзлар

Савол: Бир ҳадисда “Тарк этилиб, унутилган бир суннатимни қайтиб тиклаганга юз шаҳид савоби берилади” деб марҳамат қилинган. Ҳозирги кунимизда тарк этилган суннатлар қайсилар? Агар билганимизда бошқалар қилмаса ҳам биз ишлаб юз шаҳид савобига қовушардик.

Жавоб: Тарк этилган кўплаган суннатлар бор. Бир ҳадиси шарифда “Умматим бузилган вақтда суннатимга ёпишганга бир шаҳид савоби бор” деб айтилган. (Табароний, Ҳаким)

Асосан қуйидаги суннатлар кўп тарк этилади:

Мусофаҳа этиш, яъни суннатга мос қўл олиб кўришиш унутилган.

Соқол суннатга мос қўйилмайди.

Намозларда бош кийим кийишга аҳамият берилмайди.

Таҳорат олишда қўл ва оёқлар уч мартадан ювилмайди. Бармоқ оралари уч марта ҳилолланмайди (ҳўл бармоқ билан бармоқ ораларини артиш).

Аксирган кимса “Алҳамдулиллоҳ” демайди. Эшитганлар эса динда бўлмагани ҳолда “Соғ бўл” дейдилар. Ҳолбуки “Алҳамдулиллоҳ” дейиш суннат, буни эшитган мусулмон киши “Ярҳамукаллоҳ” дейиши фарздир.

Фақат таниганларига салом бериш қиёмат аломатларидандир. Салом суннатга мос берилмайди. Бир хонада ўтирилганда бир киши бу хонага ўн марта кириб-чиқса, ҳар кирганида салом бериши суннатдир. Бу суннат ҳам унутилган.

Масжидга кирган кимса Қуръон ўқилмаётган бўлса, салом бермайди. Масжидда салом берилмайди деб ҳисобланади.

Таҳоратда бутун бошни масҳ этиш унутилди. Моликий ва ханбалийда бутун бошни масҳ этиш фарз бўлгани ҳолда бу суннат одатда бажарилмай қолмоқда. Фақат фарз билан қониқиш ҳосил қилинмоқда.

Дуо қилаётганда қўллар суннатга мос тутилмайди.

Жаноза намози ўқилаётганда суннат бўлган тасбеҳлар тарк этилмоқда. Намозлардан кейин Оятал курси ўқилмаяпти.

Бир суннатни тиклаганга юз шаҳид савоби берилганига кўра, бир фарзни тиклаганга қанча савоб берилишини ўйлаб кўриш керак. айниқса, фарзлар ҳеч қачон тарк этилмаслиги керак.

Кўпчилик тарк этган баъзи фарзлар:

Фарзларни ва ҳаромларни ўрганиш (билмаган кимса доим гуноҳ ишлайди).

Тўғри эътиқод соҳиби бўлиш (аҳли суннат эътиқодини ўрганиш).

Аллоҳ дўстларини дўст, душманларини душман деб билиш.

Намоз ўқиш ва ушр бериш.

Ҳижобга риоя қилиш.

Салом берилганда алик олиш.

Аксириб “Алҳамдулиллоҳ” деган кимсага “Ярҳамукаллоҳ” деб жавоб бериш.

Ҳалолдан топиб, ҳалолдан еб-ичиш.

Ризққа Аллоҳнинг кафил эканлигини билиш.

Таваккал ва қаноат этиш.

Аллоҳу таолога берган неъматлари учун шукр этиш, яъни уларни динга мос шаклда ишлатиш.

Жаноби Ҳақдан келган бало-қазога сабр этиш, яъни исён этмаслик.

Гуноҳларга тавба этиш.

Ота-онага яхшилик қилиш.

Амри маъруф қилиш (фарзи кифоядир).

Гуноҳлардан қочиб, ибодат билан машғул бўлиш.

Оламга ибрат назари билан қараш.

Тилини ҳаёсиз сўзлардан сақлаш.

Ҳеч кимни масхара қилмаслик.

Ҳаромга қарамаслик.

Қулоғини чолғулардан сақлаш.

Батафсил

Бидъат аҳлининг амали

Савол: Бир кимса аҳли суннатдан бўлмаса, аммо куфрга туширувчи бидъати ҳам йўқ. Бундай бидъат аҳлининг қилган ибодатлари саҳиҳ бўладими?

Жавоб: Аҳли суннат эътиқодида бўлмаган кимсага бидъат аҳли дейилади. Бидъат аҳлининг қилган ибодатлари саҳиҳ бўлгани ҳолда қарздан ва азобдан қутулса ҳам, ваъда қилинган савобларга қовушолмайди. Охиратда дунёда қилган яхшилик, хайр ва ҳасанотларининг эвазига ҳеч нарса ололмайди. Буларга қовушиши учун тавба этиб, имонини тузатиш керак. Аҳли суннат бўлмаганнинг имони тўғри бўлмайди. Имони бузуқ бўлган кимса Аллоҳу таолонинг розилигига, севгисига қовушолмайди. Унинг раҳматидан, ёрдамидан маҳрум қолади. Роҳатни, ҳузурни тополмайди. Ҳадиси шарифда “Бир бидъат аҳлининг намози, рўзаси, ҳажи, умраси, жиҳоди, тавбаси, фарзи, нафиласи ва ҳеч бир яхшилиги қабул бўлмайди. Сарёғдан қил суғургандек диндан чиқиши осон бўлади” деб марҳамат қилинган. (Ибн Можа)

“Ҳадиқа” ва “Бариқа”да “Бидъат аҳлининг ҳеч бир ибодати қабул бўлмайди” ҳадиси шарифи очиқланиб “Ибодатлари саҳиҳ бўлади, фақат савоб берилмайди” дейилади. Тавбаси қабул бўлмайди дегани, амалини тўғри билиб, тавба этмагани учундир.

Фосиқларнинг ва бидъат аҳлининг ибодатлари саҳиҳ бўлса ҳам, қабул бўлмайди. Қабул бўлмайди дегани саҳиҳ бўлмайди дегани эмас. Саҳиҳ бўлади, фақат савоби бўлмайди деганидир. (Радд-ул мухтор)

Авлиёни севиш

Савол: Шоҳ-ул Кармоний исмли бир зот “Авлиёни севишдан ҳам устун ибодат бўлмайди” дейди. Бу сўз тўғрими? Бировни севиш қанақасига ибодат бўлсин?

Жавоб: Динимизда ҳубби филлоҳнинг, яъни Аллоҳ учун Аллоҳнинг севганларини севишнинг аҳамияти жуда катта. Ҳубби филлоҳ имоннинг асоси, шартидир. Ҳубби филлоҳсиз имон бўлмайди. Жаноби Ҳақ ҳазрати Исога “Агар ер ва кўкда бўлган бутун махлуқларнинг ибодатини бажарсанг ҳам, дўстларимни севмагунингча ва душманларимга душманлик этмагунингча уларнинг ҳеч фойдаси бўлмайди” деб ваҳий туширди. (К. Саодат)

Мусо алайҳиссалом “Ё Рабби, сен учун энг қадрли амал қайси?” деб сўради. Аллоҳу таоло “Мен учун авлиёмни, дўстларимни севиш ва душманларимга душманлик кўрсатишдир” деб буюрди. (Мактуботи маъсумия)

Фиқҳ олими Муҳаммад бин Ҳусайин Бажли Расулуллоҳни тушида кўрди. Энг яхши амал қайсилигини сўради. Расулуллоҳ “Авлиёнинг ёнида бўлиш” деб жавоб бердилар. Тирик авлиё тополмасакчи деганида “Тирик бўлса ҳам, вафот этган бўлса ҳам уни севиш энг яхши амалдир” деб буюрдилар. (Сафинатул ироқия)

Авлиё Аллоҳнинг дўстлари деганидир. Авлиёни севиш Аллоҳу таолони севишдир. Бир кимса бир зотни севса ва унга ҳеч қанақа хизмат, яхшилик қилолмаса, фақат унинг ота-онасига ёки болаларига турли яхшилик ҳамда эҳсонда бўлса, у зот булардан мамнун бўлмайдими? Уни севмайдими? Мана шундай авлиёларнинг ҳам Аллоҳу таолонинг яқинлари даражасида эканликлари ҳадиси шарифда билдирилмоқда. Аллоҳнинг яқинларини севиш, уларга хизмат этиш қандай буюк неъматдир.

Эътиқоди бузуқ бўлган кимса на авлиё бўлади, на амали қабул бўлади.

Батафсил