1. Имомнинг ва ёлғиз намозхоннинг ҳар ракъатда Фотиҳани сурасини бир дафъа ўқиши – вожибдир.
2. Фотиҳадан кейин бир сура ёки камида уч қисқа оят ўқиш.
3. Фарз намозларининг илк икки ракъатида ва бошқа бутун намозларнинг ҳар ракъатида Фотиҳадан кейин бир Замми сура ўқиш вожиб.
1. Таҳрима такбири ва Қунут такбирида эркаклар қўлларини қулоққа, аёллар эса кўкракка кўтариши суннатдир.
2. Такбирда кафтни қиблага қаратиб туриш.
3. Такбирдан кейин қўл боғлаш.
1. Қиёмда, сажда ўрнига қараб туриш.
2. Рукуъда оёқ учларига қараб туриш.
3. Саждада бурун қўйилган жойга қараб туриш.
Савол: Бир авлиёнинг қабрини зиёрат қилаётганда нималарга эътибор бериш керак?
Жавоб: Саййид Абдулҳаким Арвосий ҳазратлари бу ҳақда шундай деганлар: Буюк бир зотнинг қабрини зиёрат учун борган одам агар унга робита қилса, яъни дунё ишларини ўйламасдан, қалбига-ҳаёлига ҳеч нарса келтирмай, у зотнинг руҳини сезги органлари орқали сезилмайдиган бир нур деб фараз қилиб, буни қалбига келтирса, ўша руҳдан зиёратчининг қалбига файз оқиб кела бошлайди. Чунки авлиёларнинг руҳлари файз манбаидир. Манбани қалбига олиб келган киши унинг файзига, неъматига, билинмайдиган эҳсонларига албатта эришади. Шу тариқа руҳи қувват олиб, комиллашади.
Қабр ёнига келганда аввало салом берилади. Қабрнинг ўнг томонига, яъни қибла тарафига, майитнинг оёқ учига яқинроқ турилади. Худди аввал кўргандай қабрдаги зотнинг қиёфаси ҳаёлан хотирга келтирилади. Аузу-бисмиллоҳ билан 1та Фотиҳа, 11 марта Ихлос сураси ўқилади. Ҳосил бўлган савоб сарваримиз жаноби Расулуллоҳнинг, барча пайғамбарларнинг, Асҳоби киром ва авлиёнинг руҳларига ҳамда қабрдаги зотнинг руҳига ҳадя қилинади. Қабрдаги зотнинг руҳига қалбан боғланишга ҳаракат қилинади. Яъни унинг руҳи худди бир нурдек тасаввур қилиниб қалбга жойланади. Қалбида баъзи нарсалар ҳис қилингунча шу вазиятда турилади. Агар зиёратчида олиш қобилияти бор бўлса, қабрдаги зот ҳам бера олишда уста бир валий бўлса, шартларига риоя қилинган ҳолда сабр билан кутилса, албатта баъзи нарсалар қўлга киритилади.
Бу шартлар – у зотнинг ўзини таниганига, саломига алик олганига, руҳининг комил, етук эканлигига, руҳининг бирон замон ё маконга боғлиқ эмаслигига, қаерда ҳурмат билан эсланса, шу ерда ҳозир бўлиб, файз бера олишига; Аллоҳу таолонинг руҳнинг озуқаси бўлмиш файзни айнан ўша зотнинг руҳи орқали юборишига ишонишдир.
Узум егиси келган одам боққа кириб, олча дарахтига осилмайди, балки токдан узиб олади. Сув қидирган киши дарахтга, ўчоқ бошига эмас, аксинча булоқ бошига, чашмага боради. Даво излаган бемор дўконга эмас, шифохонага боради. Худди шунингдек қалбининг озиғини, руҳининг тозалигини талаб қилган толиб ҳам авлиёнинг қабрига боради. Аллоҳу таоло бу неъматларни авлиёларнинг қабрларидан тарқатмоқда. Ҳамма нарсани яратган ва тарқатадиган Аллоҳу таоло. Лекин барча нарсани маълум бир сабаб билан бериш-узатиш Унинг одатидир. Унинг неъматига муяссар бўлишни истаган одам яна Унинг одатига бўйсуниши, эргашиши ва сабабини топиб-ўрганиб, ўша сабабларига мурожаат қилиши керак. Истаган нарсасига етказувчи сабабларни сўраб-суриштириш ва уларни билиб олишдан бош тортиш Аллоҳу таолонинг одатига бўйсунмаслик, унинг одатини ўзи учун ўзгартиришини талаб қилиш бўлади. Бир қабрдан файз ола билиш учун қабрда ётган зотга нисбатан худди у зот ҳаётдек одоб ва ҳурмат кўрсатиш керак. (Р.Шарифа)
Савол: Иқомат (қомат) ўқишга тааллуқли ҳадиси шарифлар борми?
Жавоб: Албатта бор. Қуйида бир нечтасини келтириб ўтамиз:
“Намоз учун иқомат ўқилганда само эшиклари очилади ва дуолар қабул бўлади.” (Табароний)
“Шайтон азонни эшитиши билан у ердан қочади. Сўнгра такрор келиб, васваса беради. Иқомат ўқилганда қочади ва яна такрор келади. яна васваса беради.” (Муслим)
“12 йил азон ўқиган кимсага жаннат вожиб бўлади. Азон ўқигани учун ҳар куни унга 50 хайр ва иқомат ўқигани учун 30 хайр ёзилади.” (Ҳаким)
“Иқомат ўқилган пайтда намозга югуриб келманг, аста юриб келинг ва сукунатга риоя қилинг. Улгурган ракатларингизни жамоат билан ўқинг, улгура олмаган ракатларингизни ўзингиз тамомланг.” (Термизий)
“Муаззин азон ўқиганда шайтон масжиддан тезда чиқади. Муаззин тўхтаганда қайтиб киради. Иқомат ўқилганда шайтон яна зудлик билан масжиддан чиқиб қочади. Ўқиб тугатганидан кейин такрор қайтиб киради. Намозда мусулмон билан нафси орасига киради. Шу тариқа у кимса намозни ортиқча ўқидимми ё кам ўқидимми деб иккиланади. Мана шундай янглишган вақтда намознинг сўнггида саждаи саҳв қилинг.” (Байҳақий)
“Азон билан иқомат орасида қилинган дуо қабул бўлади.” (Абу Довуд, Термизий)
“Эй Билол, азонни оғирроқ ва аста-аста ўқигин, иқоматда эса шошил!” (Термизий)
“Иқомат ўқилгандан кейин фарздан бошқа намоз йўқ.” (Муслим) (Фарз намозни жамоат билан ўқиш учун иқомат айтилгандан кейин суннат намоз ўқилмайди.)
“Қистаниб турган пайтингизда иқомат ўқилган бўлса ҳам, аввал ҳожатхонага киринг.” (Абу Довуд)
“Намозга қомат ўқилаётганда, мен ўрнимдан турмасимдан олдин ўрнингздан турманг!” (Муслим)
Савол: Компьютердан Қуръони карим ўқиш учун таҳоратли бўлиш керакми?
Жавоб: Оятларга ҳеч бир аъзоси тегмайдиган бўлса, қаердан Қуръони карим ўқиса ҳам таҳоратли бўлиши шарт эмас. Аммо таҳорат билан ўқиган яхшироқ бўлади.
Савол: Қуръон ўқиётганимизда етиб келган саҳифани билиш учун орасига тақвим варағини қўйса бўладими?
Жавоб: Ёзувсиз, тоза, оддий қоғоз қўйиш керак.
Савол: Кимларга салом берилмайди?
Жавоб: Қуйидаги кишиларга фақат шу қуйидаги ҳоллардагина салом берилмайди:
1. Намоз ўқиётганга;
2. Хутба ўқиётган кишига ва уни тинглаётганга;
3. Қуръони карим ўқиётган кишига ва уни тинглаётганга;
4. Ваъз айтаётган кишига ва уни тинглаётганга;
5. Фиқҳ дарсида ўтирган кишига;
6. Дин дарси бераётганга ва дин дарси билан машғул бўлганларга;
7. Турмуш ўртоғи билан машғул бўлганга;
8. Аврат ери очиқ бўлганга;
9. Таҳорат бузаётган кишига;
10. Овқатланаётган кишига.
Рўйхат бошида келтирилган иккита ҳолатдан ташқари, бошқаларга салом берилса, алик олиш мажбурияти бўлмаса ҳам, саломига жавоб беришлари яхшироқ бўлади.
Қуйидагиларга эса, ҳеч қачон салом берилмайди:
1. Бегона қизларга ва ёш аёлларга;
2. Қиморбозга ва ўйин ўйнаётганларга;
3. Спиртли ичимлик ичаётганларга;
4. Ғийбат қилаётганларга;
5. Чолғу асбоби чалаётганларга;
6. Фосиқларга (очиқча гуноҳ қиладиганларга);
7. Бегона аёлларга шаҳват билан қараб ўтирганларга;
Салом бериш жоиз бўлмаган бу кишилар ўзлари салом берса, алик олинади. Зарур бўлганда, ишимиз тушганда, юзлашиб қолганда фитна чиқмаслиги учун салом берилади.
Ғайри муслимларга фақат ишимиз тушганда "ассалому алайкум" деб эмас, балки бундан ўзгача кўринишдаги маҳаллий саломлашиш турларидан биттасини ишлатган ҳолда салом берилади ва улар берган саломга ҳам яна шу тарзда алик олинади.
Бидъат аҳлига ҳам эҳтиёж бўлган вақтдагина салом берилади.
Бойларга фақат бой бўлгани учун салом бериш жоиз эмас.
Тиланчининг тиланаётганда берган саломига алик олиш шарт эмас.
Савол: Хусуф ва кусуф намозлари қандай намоз, улар қандай ўқилади?
Жавоб: Бу икки намоз нофила намоздир. Кусуф намози қуёш тутилганда, хусуф намози эса ой тутилганда ўқилади.
Кусуф намози
Қуёш тутилган вақт жума намозини ўқитадиган имом азонсиз ва иқоматсиз камида икки ракат намоз ўқитади. Намозни овоз чиқариб ёки овозсиз ўқиши мумкин. Қироатда узун сура ўқиган яхши. Намоздан кейин ҳам қуёш очилгунга қадар қиблага қараб ёки жамоатга ўгирилиб ўтириб дуо қилади. Бундай имом топилмаса, бу намозни ҳар ким ўзи уйида алоҳида ўқийди. Саҳрода, далада ҳам ўқиш мумкин.
Кусуф намозида имом Аъзам, имом Молик ва имом Аҳмадга кўра хутба ўқилмайди, имом Шофеъийга кўра эса, намоздан кейин хутба ўқиш мустаҳабдир.
Хусуф намози
Ой тутилганда ҳар кимнинг ўз уйида алоҳида қуёш тутилганда ўқиладиган намоз каби қироатни овоз чиқариб ёки овозсиз икки ёки тўрт ракат намоз ўқиши яхши бўлади. Бу намозни масжидда жамоат билан ўқиш ҳам жоизд Намоз икки ракат қилиб ўқилса бомдоднинг суннатидек, тўрт ракат қилиб ўқилса, асрнинг илк суннатидек ўқилади.
