Адашган оқимлар
526
Барча нарсанинг яратувчиси ягона Аллоҳу таолодир. Бир нарсани яратишда бошқа бирор махлуқини восита ва сабаб қилиши Аллоҳу таолонинг одатидир. Аллоҳу таолонинг бирон нарсани яратишини хоҳлаган одам ўша нарсанинг яратилишига сабаб бўладиган нарсага ёпишиши, мурожаат қилиши лозим. Пайғамбарлар доимо сабабларга ёпишардилар.
Аллоҳу таоло бандаларининг сабабларга талпинишларини мадҳ этган. Пайғамбарлар сабабларга мурожаат қилишни амр этган. Оламдаги воқеа-ҳодисалар ҳам, ҳар қандай истакнинг рўёбга чиқиши учун муайян бир сабабга ёпишиш кераклигини кўрсатиб турибди. Бирон тилакка эришиш учун ўша нарсанинг сабабига мурожаат қилиш керак. Шу сабабни ҳалиги тилакнинг яратилишига сабаб-восита қиладиган ва инсоннинг ўша сабабга мурожаат қилишини таъминлайдиган, сабабга тутинилгандан кейин унинг натижаси сифатида ҳалиги тилакни яратадиган қудратнинг ягона Аллоҳу таоло эканлигига ишониш шарт. Мана шундай эътиқодда бўлган киши "шу сабабга ёпишиш орқали тилагимга эришдим" деб айта олади. Унинг бу гапи тилакни яратган ҳалиги сабаб деган маънога келмайди. Аксинча "Аллоҳу таоло тилакни айнан мана шу сабаб ила яратиб берди" деган маънони англатади. Масалан: "Ичган дорим оғриқни тўхтатди", "Саййидат Нафиса ҳазратларига назр қилгандан кейин, касалимиз тузалиб кетди", "Овқат мени тўйғазди", "Сув чанқоғимни қондирди" сингари гаплар буларнинг аслида бирон восита, васила ва сабаб эканликларини кўрсатади. Мана шунга ўхшаш гапларни айтган мусулмонлар "Аллоҳ мана шу сабаблар натижасида истагимни берди" деб эътиқод қилишмоқда. Бундай эътиқодда бўлган кишига қатиъян кофир дейишга бўлмайди. Ваҳҳобийлар ҳам "Тирик ва ёнингда бўлган одамлардан бирор нарса сўраш жоиз" дейишади. Бир-бирларидан ва ҳукумат ходимларидан кўп нарсалар сўрашади. Истакларига эришиш учун ялиниб-ёлворишади. "Узоқдагидан ва қабрдагидан ёрдам сўраш ширк, лекин тирикдан сўраш ширк эмас" дейишади. Аҳли суннат олимлари эса, "махлуқ бўлган бу икки нарсанинг биридан ёрдам умид қилиш ширк бўлмаса, иккинчисидан сўраш ҳам ширк бўлмайди. Чунки ораларида ҳеч қандай фарқ йўқ" дейдилар.
Батафсил