1. Имомнинг ва ёлғиз намозхоннинг ҳар ракъатда Фотиҳани сурасини бир дафъа ўқиши – вожибдир.
2. Фотиҳадан кейин бир сура ёки камида уч қисқа оят ўқиш.
3. Фарз намозларининг илк икки ракъатида ва бошқа бутун намозларнинг ҳар ракъатида Фотиҳадан кейин бир Замми сура ўқиш вожиб.
1. Таҳрима такбири ва Қунут такбирида эркаклар қўлларини қулоққа, аёллар эса кўкракка кўтариши суннатдир.
2. Такбирда кафтни қиблага қаратиб туриш.
3. Такбирдан кейин қўл боғлаш.
1. Қиёмда, сажда ўрнига қараб туриш.
2. Рукуъда оёқ учларига қараб туриш.
3. Саждада бурун қўйилган жойга қараб туриш.
Барча нарсанинг яратувчиси ягона Аллоҳу таолодир. Бир нарсани яратишда бошқа бирор махлуқини восита ва сабаб қилиши Аллоҳу таолонинг одатидир. Аллоҳу таолонинг бирон нарсани яратишини хоҳлаган одам ўша нарсанинг яратилишига сабаб бўладиган нарсага ёпишиши, мурожаат қилиши лозим. Пайғамбарлар доимо сабабларга ёпишардилар.
Аллоҳу таоло бандаларининг сабабларга талпинишларини мадҳ этган. Пайғамбарлар сабабларга мурожаат қилишни амр этган. Оламдаги воқеа-ҳодисалар ҳам, ҳар қандай истакнинг рўёбга чиқиши учун муайян бир сабабга ёпишиш кераклигини кўрсатиб турибди. Бирон тилакка эришиш учун ўша нарсанинг сабабига мурожаат қилиш керак. Шу сабабни ҳалиги тилакнинг яратилишига сабаб-восита қиладиган ва инсоннинг ўша сабабга мурожаат қилишини таъминлайдиган, сабабга тутинилгандан кейин унинг натижаси сифатида ҳалиги тилакни яратадиган қудратнинг ягона Аллоҳу таоло эканлигига ишониш шарт. Мана шундай эътиқодда бўлган киши "шу сабабга ёпишиш орқали тилагимга эришдим" деб айта олади. Унинг бу гапи тилакни яратган ҳалиги сабаб деган маънога келмайди. Аксинча "Аллоҳу таоло тилакни айнан мана шу сабаб ила яратиб берди" деган маънони англатади. Масалан: "Ичган дорим оғриқни тўхтатди", "Саййидат Нафиса ҳазратларига назр қилгандан кейин, касалимиз тузалиб кетди", "Овқат мени тўйғазди", "Сув чанқоғимни қондирди" сингари гаплар буларнинг аслида бирон восита, васила ва сабаб эканликларини кўрсатади. Мана шунга ўхшаш гапларни айтган мусулмонлар "Аллоҳ мана шу сабаблар натижасида истагимни берди" деб эътиқод қилишмоқда. Бундай эътиқодда бўлган кишига қатиъян кофир дейишга бўлмайди. Ваҳҳобийлар ҳам "Тирик ва ёнингда бўлган одамлардан бирор нарса сўраш жоиз" дейишади. Бир-бирларидан ва ҳукумат ходимларидан кўп нарсалар сўрашади. Истакларига эришиш учун ялиниб-ёлворишади. "Узоқдагидан ва қабрдагидан ёрдам сўраш ширк, лекин тирикдан сўраш ширк эмас" дейишади. Аҳли суннат олимлари эса, "махлуқ бўлган бу икки нарсанинг биридан ёрдам умид қилиш ширк бўлмаса, иккинчисидан сўраш ҳам ширк бўлмайди. Чунки ораларида ҳеч қандай фарқ йўқ" дейдилар.
Савол: Аёлларнинг ваъз ва Қуръон тинглашлари, таровиҳ ёки вақт намозларини жамоат билан ўқишлари учун масжидга боришлари савоб эмасми?
Жавоб: Йўқ. Аёлларнинг уйда ўқиган намозларининг савоби кўп бўлади. Ҳадиси шарифларда буюриладики:
“Аёлларнинг энг хайрли намози уйларининг энг ичкари хонасида ўқиган намозларидир.” (Табароний)
“Аёлларнинг уйининг энг маҳрам жойида ўқиган намози уйининг меҳмонхонасида ўқиган намозидан афзалдир. Уйининг меҳмонхонасида ўқиган намози эса, масжидда ўқиган намозидан афзалдир.” (Абу Довуд, Ибн Аҳмад)
Савол: Йиғилиб китоб ўқиётганда, суҳбатни ярмида узиб қўймаслик учун шом ва хуфтон намозини кечиктириб, макруҳ вақтга қолдириш жоизми?
Жавоб: Йўқ, жоиз эмас. Нима бўлса бўлсин, намозга моне бўладиган ҳар қанақа ишда хайр бўлмайди. Шом намозини ярим соат кейинга, хуфтон намозини эса кечанинг ярмидан кейинга қолдириш таҳирман макруҳдир. Имом Раббоний ҳазратлари айтадики: “Бир одобга риоя қилиш ва танзиҳан бўлса ҳам бир макруҳдан сақланиш зикр ҳамда тафаккурдан анча фойдалидир. Таҳриман макруҳдан сақланишнинг фойдасини бу ердан тушуниш лозим. Шундай экан, таҳриман макруҳ бўлиб ўқилган намозларни қазо этиш керак. Имом Аъзам ҳазратлари таҳоратнинг одобларидан бир одобни тарк этгани учун қирқ йил ўқиган намозини қазо этиб ўқиган.” (1/29)
Ҳолбуки одобни тарк этиш макруҳ ҳам эмас. Демакки, намоз ўқиётганда, таҳорат олаётганда одобларига ҳам риоя этишга ҳаракат қилиш керак. Айниқса, макруҳ ишлаш дуруст эмас.
Савол: “Саодати абадия” китобининг қазо намозлари баҳсида “Бир намозни вақти ичида такрор ўқишга иёда дейилади” деб ёзилган. Узр баҳсида эса “Намоз вақти чиққандан кейин кейинги намоз вақти ичида узрли ҳолати тўхтаса, аввалги намозини иёда этади” дейилган. Намоз ўз вақтидан кейинга қолса, қазо бўлмайдими?
Жавоб: Бир намозни ўқигандан кейин ҳар қанақа бир сабаб билан бу намозни қайта ўқишга иёда дейилади. Бу одатда шу вақтнинг ичида бўлади. Узр ҳоли эса бундан мустаснодир. Масалан, Ҳанафий мазҳабига кўра, пешин намози вақтида узрли ҳолати бошланган кимса, вақтнинг сўнггига қадар кутади ва намозини ўқийди. Аср намози вақтида узрли ҳолати тўхтаса, пешин намозини қайта ўқиши керак бўлади. Бунга ҳам иёда дейилади. У кимса намозини ўз вақтида ўқиган эди, қазога қолдирмаганди, аммо узри бўлгани учун узрли ҳолатда ўқиганди. Пешиндан сўнг узрли ҳолати тўхтагандан кейин намозини иёда этиши керак. Бундай ҳолатларда моликий мазҳаби тақлид этилса, намози саҳиҳ бўлади. Иёда этишга зарурат қолмайди.
Савол: Намозда “Оҳ”, “Уф” каби овоз чиқариш намозни бузадими?
Жавоб: Ҳа, бузади. “Уф” деб, ташвишини, ғамини билдириш ҳам бузади. Хастанинг ўз қўлида бўлмасдан “Оҳ”, “Уф” дейиши, йиғлаши намозни бузмайди. (Саодати абадия)
