1. Имомнинг ва ёлғиз намозхоннинг ҳар ракъатда Фотиҳани сурасини бир дафъа ўқиши – вожибдир.
2. Фотиҳадан кейин бир сура ёки камида уч қисқа оят ўқиш.
3. Фарз намозларининг илк икки ракъатида ва бошқа бутун намозларнинг ҳар ракъатида Фотиҳадан кейин бир Замми сура ўқиш вожиб.
1. Таҳрима такбири ва Қунут такбирида эркаклар қўлларини қулоққа, аёллар эса кўкракка кўтариши суннатдир.
2. Такбирда кафтни қиблага қаратиб туриш.
3. Такбирдан кейин қўл боғлаш.
1. Қиёмда, сажда ўрнига қараб туриш.
2. Рукуъда оёқ учларига қараб туриш.
3. Саждада бурун қўйилган жойга қараб туриш.
Савол: "Саодати Абадия" китобида “Имомнинг биринчи ракатда иккинчи ракатда ўқийдиган зам сурасидан икки баробар узунроқ сура ўқиши суннатдир” дейилган. Масалан имом биринчи ракатда 5 оятлик "Фил" сурасини, иккинчи ракатда 4 оятлик "Қурайш" сурасини ўқиса, макруҳ бўладими? Ёки биринчи ракатда 3 оятлик "Наср", иккинчи ракатда 4 оятлик "Таббат" сурасини ўқиса, макруҳ бўладими? Макруҳ ва суннат бўладиган ҳолатларга мисол келтирасизми?
Жавоб: Келтирилган мисолларнинг ҳеч қайсиси макруҳ бўлмайди. Иккинчи ракатда биринчи ракатда ўқилган сура билан оятлар сони бирдек бўлса, ҳатто ундан икки оят узун бўлса ҳам, макруҳ бўлмайди. Уч оят узун бўлса, макруҳ бўлади. Яъни иккинчи ракатда биринчи ракатда ўқиган сурадан 3 оят узунроқ сура ўқилса, макруҳ бўлади.
Бунга бир неча мисол келтирамиз:
Қурайш сурасидан кейин Моун сурасини, Кавсар сурасидан кейин Кофирун сурасини ўқиш макруҳ бўлади. Кавсар сурасидан кейин Нос сурасини ўқиш ҳам макруҳ бўлади. Чунки бу мисолларда иккинчида ўқилаётган суралар биринчида ўқилган суралардан 3 оят узун. Ихлос сурасидан кейин Фалақ сурасини ёки Фалақ сурасидан кейин Нос сурасини ўқиш макруҳ бўлмайди. Чунки иккинчи ракатда ўқилган суралар биринчи ракатда ўқилган суралардан фақат 1 оятгина узун, агар 3 оят узун бўлганида эди, макруҳ бўларди. Бу қоида қисқа сура ва оятлар учундир. Узун бир оятдан кейин 3 ёки ундан кўп оят ўқиш макруҳ бўлмайди. Масалан, биринчи ракатда Оятал курси оятини иккинчи ракатда 6 оятдан иборат Кофирун сураси ўқилса, макруҳ бўлмайди.
Имомнинг аввало Моун сурасини сўнгра Кавсар сурасини, аввал Кофирун сурасини кейин Наср сурасини ўқиши суннатдир. Чунки биринчи ракатда иккинчи ракатда ўқиган сурасидан икки баробар узунроқ сура ўқимоқда. Шунингдек аввал Алақ сурасини кейин Қадр сурасини ўқиш ҳам суннат. Чунки Алақ сураси Қадр сурасидан икки мартадан ҳам кўпроқ узун.
Имомнинг ўнг тарафига салом бераётганда чап тарафига берадиган саломидан баландроқ овозда айтиши ҳам суннатдир. Икки тарафга ҳам бир хил тонда салом берса, макруҳ бўлмаса ҳам, суннатга эргашмаган бўлади.
Савол: Хуфтонни кечиктириб, кеча ярмидан ошгандан кейин, яъни макруҳ вақт кирганда ўқиганда макруҳ вақтда суннатлар ўқилмаганлиги сабабли хуфтоннинг суннатлари ўқилмайдими?
Жавоб: Тўғри, макруҳ вақтда суннатлар ўқилмайди. Лекин шомдан бомдодгача ҳеч қандай макруҳ вақт йўқ. Бу оралиқда нофила ёки суннатлар ўқилади. Бу ерда макруҳ бўлаётган нарса нофила ёки суннат намозини ўқиш эмас, хуфтон фарзини ярим кечагача кечиктиришдир. Хуфтонни кечиктириб, фарзини макруҳ қилиб ўқиса ҳам, суннатларини тарк қилмаслик керак. Илк суннатини ҳам, сўнгги суннатини ҳам ўқиш лозим. Витр намози шундоғам кеча намозидир, у имсок (фажр) вақтигача ўқилиши мумкин.
Бомдоднинг суннати билан асрнинг суннати фарздан кейин ўқилмайди. Буларни фарздан кейин ўқиш макруҳ. Шом киришига 40 дақиқа қолгандан бошлаб макруҳ вақт киргани учун шу куннинг аср фарзи ўқилмаган бўлса, фақат шу намоз ўқилади. Суннати ўқилмайди.
Савол: Зайтун ёғи менинг ошқозонимни оғритади. Аммо баъзи дўстларим “Зайтун ёғида шифо бор, ейишнинг ҳеч зарари йўқ” дейдилар. Зайтун ёғи есам бўладими?
Жавоб: Хасталигингиз нима эканлигини биз билмаймиз. Буни шифокордан сўраш керак. Ҳақиқатан меъданигизни оғритаётган бўлса, емаслик керак. Зайтун ёғи нормал ошқозонлар учун яхши. Асал ҳам шундай. Асалнинг шифо эканлиги Қуръони каримда ва ҳадиси шарифларда билдирилган. Лекин қанд касали билан оғрийдиган хастанинг зарар берадиган даражада асал ейиши ҳаром бўлади. Зайтун ёғи агар кишининг соғлигига зарар берадиган бўлса, унинг ейиши ҳам жоиз эмас. Шунингдек балиқ ва қулупнай ҳам баъзи кишиларда аллергия қўзғатади. Аллергия берадиган нарсаларни ейиш уларга ҳам жоиз эмас.
Савол: Уйга ёки масжидга кирганимизда ичкарида ҳеч ким бўлмаса, салом беришимиз керакми?
Жавоб: Ҳеч ким бўлмаса “Ассалому алайна ва ала ибодиллаҳиссолиҳин” деб салом берилади. Чунки уйимизда ва масжидда фаришталар бўлади. Елкаларимизда ҳам фаришталар бор. Уларнинг барчасига салом берган бўламиз.
Савол: Бир қиз билан кўришиб-гаплашиб турамиз. Учрашганда қўл ушлашиб, сайр қиламиз. Бир-биримиз билан гаплашишимиз ва қўл ушлашиб юришимиз зино ҳисобланадими?
Жавоб: Ёлғиз “зино” дейилганда жинсий алоқа тушунилади. Қизга боқишингиз бу кўз зиносидир. Гаплашишингиз эса тил зиносидир. Ҳадиси шарифда: “Кўзларнинг зиноси боқмоқ, қулоқнинг зиноси эшитмоқ, тилнинг зиноси гаплашмоқ, қўлнинг зиноси тутмоқ, оёқларнинг зиноси юрмоқдир” деб буюрилди. (Бухорий, Муслим, Абу Довуд)
Савол: Дўстларимнинг бошига мусибат тушса, улар учун қайғуролмайман. Ҳатто севинаман. “Ажаб бўпти” дейман. Бошқасининг бошига тушган мусибатга севиниш ҳақида динда нима дейилган?
Жавоб: Бу жуда ёмон хулқ. Бунга тавба-истиғфор қилиш керак. Атрофдаги инсонларнинг ишлари яхши бўлиб кетиши учун дуолар қилиш лозим. Чунки худди шу нарсалар сизнинг ҳам бошингизга келиши мумкин. Ҳадиси шарифда: “Мусулмон биродарингни бошига тушган мусибатга зинҳор қувонма. Чунки, Аллоҳу таоло марҳамат қилиб, уни ўша фалокатдан қутқариб, айни мусибатларни сенинг бошингга солиши мумкин” деб буюрилди. (Термизий)
Савол: Бир танишим дўстининг аёлини олиб қочиб, унга уйланди. Бу қилган иши исломиятга мосми?
Жавоб: Бу иши уч жиҳатдан тўғри эмас:
1) Бошқасининг аёлини йўлдан оздириш катта гуноҳ ҳисобланади. Ҳадиси шарифда: “Ўзганинг аёлини йўлдан оздириб, алдаганлар биздан эмас” дейилган. (Абу Довуд)
2) Эри бу аёлни талоқ қилмасдан аввал, ҳеч ким унга уйлана олмайди. Бирга яшашлари зино бўлади.
3) Эри аёлининг қочиб кетганини эшитиши билан дарҳол талоқ қилса ҳам, иддат муддати тугамагунча унга уйланиш мумкин эмас. Агар уйланса, зино бўлади.
Бир кимса ўзганинг аёлини йўлдан урса, бошқа биров ҳам чиқиб унинг аёлини йўлдан уриши мумкин. Ота-боболаримиз “Бировга чоҳ қазисанг, унга ўзинг тушасан” деганлар. Ҳадиси шарифда марҳамат қилиндики: “Ўзингиз номусли бўлсангиз, аёлингиз ҳам номусли бўлади.” (Ҳаким)
Эрига хиёнат қилиб қочиб кетган аёл бирга қочган эркакка ҳам хиёнат қилиши мумкин. У эркак билан нима учун қочган бўлиши мумкин? Ё бойлиги учун, ё чиройи учун ёки ёш бўлгани учун. Қандай сабаб билан бўлмасин, ундан ҳам бойроғи, ундан ҳам чиройлироғи, ундан ҳам ёшроғи учраб қолса, у билан ҳам қочиб кетмаслигига ким кафолат бера олади? Аллоҳдан қўрқмаган кимса, ҳар нарса қилиши мумкин.
Савол: Янги йилни ва Исо Масиҳ таваллудини (Рождество) нишонлаш жоизми?
Жавоб: Янги йил билан Рождество бир-биридан тубдан фарқ қилади. Рождество насронийларнинг диний маросими. Буни нишонлаш заруратсиз жоиз эмас. Янги йилнинг инсонлар учун, мусулмонлар учун хайрли бўлишини тилаш ёки “Янги йилинг қутлуғ бўлсин!” деган одамга жавобан “Сенга ҳам қутлуғ бўлсин!” дейиш жоиз. Аммо бу кечага ўзгача эътибор қаратмаслик, бошқа кечалардан алоҳида ажратмаслик керак. Масалан, бу кеча уйини арча билан безамаслик, курка пишириб емаслик лозим. Айниқса, муборак бир кеча ҳисоблаб, мавлуд ўқитиш, суҳбатлар ташкиллаш умуман тўғри эмас.
