Тўғри йўлда бўлишнинг шартлари

Савол: Ҳозир турли жамоатлар бир неча масалада бир-бирларига зид қарашларга эга. Бирининг ҳалол деганига бошқаси ҳаром дейди. Бирининг суннат деганига иккинчиси бидъат дейди. Қайси жамоанинг айтганлари тўғри?

Жавоб: Ҳадиси шарифларда аҳли суннат вал жамоат эътиқодида бўлиш ва солиҳларни севиб улар билан бирга бўлишга ҳаракат қилиш, улардан ажралмаслик амр этилади. Тўғри йўлда бўлишнинг ўз шартлари бор. Буларнинг баъзиларини айтиб ўтайлик:

1) Ягона ҳақ дин исломиятдир.

Батафсил

Тўғридек кўринадиган хатоликлар

Савол: “Пайғамбар худо эмас-ку, у ҳам инсон” ёки “Олимлар пайғамбар эмас, улар ҳам инсон. Масалан, имоми Аъзам ҳам хато қилади” дейиш тўғрими?

Жавоб: Ёмонлаш мақсадида айтилган бундай сўзлар ҳарқанча тўғри бўлса ҳам, нотўғридир. Мана шундай замирида ҳақорат яширинган бемаъни одамларнинг гапларидан бирнеча мисоллар келтириб ўтамиз. Гумроҳлар:

 1) “Пайғамбар Аллоҳнинг ҳалол қилганини ҳаром қила олмайди” дейишади. Бу гаплари билан гўёки икки жаҳон сарвари бўлмиш Пайғамбаримиз шундай ишларни қилаётгандек тасаввур уйғотишга уринишади.

Батафсил

Кимларга мазҳабсиз деб айтилади

Савол: Диний китоблар ёзиб, динга хизмат қилаётган инсонларга маълум бир мазҳабга тобе бўлмади,- деган сабаб билан "мазҳабсиз" деб ҳақорат ва туҳматлар қилиш инсофданми?

Жавоб: “Мазҳабсиз” таъбири - диний таъбирдир. Ҳақорат билан ҳеч қандай алоқаси йўқ. Дини бўлмаганга динсиз, ақли бўлмаганга ақлсиз, пули бўлмаганга пулсиз, мазҳаби бўлмаганга мазҳабсиз дейилади. Бу табиий  нарса. Масалан, Афғоний, Абдуҳ ва Қарзовий деган шахсларнинг ўзлари: "бизнинг мазҳабимиз йўқ",- деб ҳамиша баралла жар солишган. Уларни ўзлари фахрланиб айтиб юрган сифатлари билан таърифлаш, яъни мазҳабсиз деб айтиш ҳақорат ёки туҳмат бўлмайди. Аксинча ҳақиқатни очиқча айтиш бўлади.

Батафсил

Намоз ўқиш

Динимизда иймондан кейин энг муҳим бўлган ибодат намоз бўлиб, беш вақт намоз диннинг таянчидир. Намоз - ибодатларнинг энг устуни ва Исломнинг иккинчи шартидир. Арабчада намозга «Салот» дейилади. Салот аслида, дуо, раҳмлилик ва истиғфор маъносида бўлиб, намозда ўша учта маъно жам бўлгани учун, салот дейилган.

Аллоҳу таолонинг энг кўп ёқтирадиган ва қайта-қайта амр этган буйруғи беш вақт намоздир. Аллоҳу таолонинг инсонларга иймондан кейинги энг муҳим амри бўлган намоз, динимизда фарз қилинган илк ибодатлардан бўлиб ҳисобланади. Қиёматда ҳам иймондан кейин биринчи бўлиб намоздан сўроқ қилинади. Беш вақт намознинг ҳисобини тўлиқ берган бахтиёр кимса, бошқа бутун ташвишу имтиҳонлардан осон қутилиб, абадий саодатга эришади. Жаҳаннам оташидан нажот топиб, жаннатга муяссар бўлиш, намозларни тўғри ва қусурсиз адо этишга боғлиқ. Комил намоз учун, аввало бенуқсон таҳорат олиш ва кечиктирмасдан намозга туриш керак. Намоздаги ҳар бир ҳаракатни энг мукаммал тарзда бажо келтиришга тиришиш керак.

Батафсил

Ибодат нима?

Ибодат – деб, бизни ва бутун мавжудотни йўқдан бор қилган ва ҳар дақиқада кўринадиган ва кўринмайдиган бало-қазолардан асраб турган, ҳар дақиқада турли неъматлар, яхшиликлар бериб парвариш қилаётган Аллоҳу таолонинг амрларига ва таъқиқларига амал қилишга айтилади.

Ибодат – деб, Аллоҳу таолонинг муҳаббатига мушарраф бўлган пайғамбарларга, авлиёларга, олимларга ўхшаш учун ҳаракат қилишга, уларнинг айтганларини адо этишга ва уларга тобе бўлишга айтилади.

Инсонга битмас-туганмас неъматлар, ризқлар юбориб турган Аллоҳу таолога кучи етгунча шукр этиш, ҳар бир инсоннинг инсонлик ёки қуллик вазифасидир. Оқил инсонларга ярашадиган бу вазифа ҳам қарз, ҳам фарздир. Лекин, инсонлар ўзларининг қусурли, ожиз, қисқа ақллари билан Аллоҳга “жалла жалолуҳу” қандай қилиб шукр қилиш кераклигини ҳеч қачон топа олмаганлар. Шукр ва ҳурмат мақсадида бажариладиган вазифалар Аллоҳу таоло тарафидан билдирилмагунча, инсонларнинг шукр ва ибодат қилаяпман деб ишлаётан нарсалари, ширк ёки ҳақорат бўлиши ҳам мумкин.

Батафсил

Қадарга ишонмоқ

«Ва бил қадари, хайриҳи ва шарриҳи миналлоҳи таоло»: Тақдирга, хайр ва шаррлар (яхши ва ёмон кунлар)нинг Аллоҳу таолодан эканлигига ишондим - деганидир. Инсонларга келадиган хайр ва шарр, яхшилик ва ёмонлик, фойда ва зарар, қозонч ва зиёнларнинг ҳаммаси Аллоҳу таолонинг хоҳиши, тақдир қилиши биландир.

Аллоҳу таолонинг бирор нарсани азалда, яратишни хоҳлашига тақдир дейилади. Ўша тақдирнинг, яъни яратилиши исталган, тақдир қилинган нарсанинг вақти-соати келиб яратилишига қазо дейилади. Тақдир ва қазо сўзлари кўпинча бир бирининг ўрнида ҳам ишлатилаверади.

Аллоҳу таоло қулларига ирода, ихтиёр берган бўлиб, қуллардаги ўша ирода ва ихтиёрни ишларнинг яратилишига сабаб қилиб қўйган. Бир банда бирон нарсани қилишни истаганида яъни ихтиёр қилганида, Аллоҳу таоло ҳам ўша нарсанинг бўлишини тақдир қилган бўлса, ўша ишни яратади. Банда ихтиёр қилмаса, Аллоҳу таоло ҳам бу ишни хоҳламайди ва яратмайди.

Мана шу ергача жуда қисқа ва асос жойларини олиб, Аҳли суннат эътиқодини билдирдик. Бу тўғри эътиқодни батафсил ўрганмоқчи бўлганлар буюк олим Мавлоно Холид Бағдодий ҳазратларининг форисий «Эътиқоднома» китобини ва ўша китобнинг камоҳлик Файзуллоҳ Афанди таржимаси бўлган «Барчага лозим бўлган иймон» китобларини ўқисинлар. Бу китоблар жуда фойдали, ҳузурбахш асарлар бўлиб, файз ва баракатлари икки жаҳоннинг саодати учун кифоя қилади.

Аллоҳу таоло ҳаммамизга таваккул қилишни амр қилган. «Таваккул иймоннинг шартидир» маъноли ояти карима бу амрлардан биридир. Моида сурасида: «Агар иймонингиз бўлса, Аллоҳу таолога таваккул қилингиз!», сураи Ол-и Имронда: «Аллоҳу таоло таваккул қиладиганларни албатта севади», сураи Талоқда: «Бир кимса Аллоҳга таваккул қилса, Аллоҳу таоло унга кофий [етарли] бўлади», сураи Зумарда: «Аллоҳу таоло қулига етмайдими?» маъолидаги ояти карималар, Аллоҳу таолога таваккал қилишнинг аҳамиятини урғуламоқда.

Расулуллоҳ “саллаллоҳу алайҳи ва саллам” марҳамат қилиб буюрдиларки: «Умматимни менга кўрсатишди. Кўплигидан тоғлар ва саҳролар тўлиб кетганди. Умматимнинг бунчалик кўп эканлигидан ўзимда йўқ хурсанд бўлдим. Севиндингми?- дедилар, ҳа- дедим. Булардан атиги етмиш минги ҳисоб-китобсиз жаннатга киргай,- дедилар. Улар кимлар?- деб сўрадим. Улар ишларига сеҳр, жоду, тугун тугиб уфлаш ва фол аралаштирмасдан Аллоҳу таолодан бошқасига таваккал ва эътимод қилмайдиганлардир,- дейишди.»Буни эшитганлар орасида Укоша родияллоҳу анҳ ўринларидан ирғиб туриб: «Ё Расулуллоҳ! Ҳаққимга дуо қилсангиз-да ўшалардан бўлсам»- деб илтимос қилганларида, «Ё Рабби! Уни ўшалардан айла!»-дедилар. Бошқа бири ҳам туриб, дуо сўраганларида, «Укоша сиздан чаққонроқ ҳаракат қилди»- деб марҳамат қилдилар.

Таваккул - деб, сабабларга ёпишиб, (яъни барча чора ва тадбирларни олиб) у ёғини Аллоҳу таолонинг хоҳишига ҳавола қилиб, ўйлаб бошини оғритиб ўтирмасликка айтилади.

Батафсил