Одатлар динда далил бўладими?

Савол: “Аҳком вақт ўтиши билан ўзгаради” деган қоидага биноан одатлар динда далил бўла оладими?

Жавоб: Одатлар Далили шарий бўлолмайди. Дин одатларга тобе бўлмайди. Одатлар, модалар исломиятга мос бўлиши керак. Бир ишнинг исломиятга мос бўлишини таъминлаш учун бу ишга алоқадор турли қавллар айтилган бўлса, булардан замонга ва шахсга мос бўлган қавл танланади. “Аҳком вақт ўтиши билан ўзгаради” дегани мана шу. (Бариқа) 

Савол: Урф-одатга тегишли суннатлар қайсилар? Одатга алоқадор суннатларни қилиш мустаҳаб бўлса, чап қўлни ишлатиш, яъни мустаҳабнинг тарки макруҳ эмасми?

Жавоб: Макруҳ эмас. Муборак, шарафли ва тоза ишларни қилаётганда ўнгдан бошлаш мустаҳабдир.

Батафсил

Ҳозирги кунда одат бўлган баъзи бидъатлар

Савол: Ҳозирги кунда ишланаётган бидъатлар қайсилар?

Жавоб: Ибодатларга бир нарса илова қилиш бидъатдир, катта гуноҳ бўлади. Динимиз нуқсон эмас. Астағфируллоҳ, Аллоҳу таоло ёки Жаноби Пайғамбаримиз динда бир нарсани кам қилиб қолдирган-у, ундан ҳам яхшироғини биз қила оламизми? Ибодатга бидъат аралаштириш Аллоҳу таолонинг динида нуқсонлик топиш, қўйган ҳукмларини ёқтирмаслик, динни ўзгартириш бўлади.

Масалан, шом намозининг фарзини 3 ракат ўрнига кўпроқ ибодат қилиш учун 4 ракат ўқиш бидъатдир. Ундай намоз 3 ракатнинг ўрнига ҳам ўтмайди, намози умуман қабул бўлмайди.

Батафсил

Унутилган суннат ва фарзлар

Савол: Ҳозирги пайтда унут бўлиб бораётган суннат амаллар ва аҳамият берилмай қўйган фарз амаллар қайсилар?

Жавоб: Суннатлар икки хил бўлади:

1) Суннати ҳудо (муаккад суннатлар).

2) Завоид суннатлар (одатга боғлиқ бўлган суннатлар).

Унутилган бир суннатни қайта тиклаш жуда қийматли ва қадрли амал. Бир ҳадиси шарифда: “Унутилган бир суннатимни қайта тиклаганга юз шаҳид савоби бор” деб марҳамат қилинди. (Ҳаким)

Батафсил

Бидъат аҳлининг ибодати

Савол: Бидъат аҳлининг ибодатлари қабул бўлмаслиги ҳақида ҳадис борми? Бор бўлса, унинг уйдирма эмаслигини қандай билишимиз мумкин?

 Жавоб: Ижтиҳод орқали чиқарилган хоҳлаган бир ҳукм, ҳеч қачон бошқа ижтиҳод натижасида чиқарилган ҳукм туфайли ўз кучини йўқотмаганидек хоҳлаган бир олим ҳам бошқа бир олимнинг китобида ўтган ҳадисга "уйдирма" дегани билан бу ҳадис барча олимлар наздида "уйдирма" деган ёрлиққа эга бўлмайди. Бундан ташқари, ҳозирги аксарият имом, қори каби диний хизмат вакиллари ҳам "саҳиҳ бўлиш" билан "қабул бўлиш" орасидаги фарқни билишмайди. Қуйида бу борада бироз изоҳотлар берилади:

 Бидъат аҳлининг ибодатлари қабул бўлмаслиги ҳақида кўплаган ҳадиси шарифлар бор. Бир ҳадиси шарифда “Бидъат аҳлининг намози, рўзаси, ҳажжи, умраси, жиҳоди, тавбаси, фарзи, нофиласи ва ҳеч қандай яхшилиги қабул бўлмайди. Ундайларнинг диндан чиқиши худди сарёғдан қил суғургандек осон бўлади” деб марҳамат қилинди. (Ибн Можа)

Батафсил

Бидъат нима?

Савол: Бидъат нима?

Жавоб: Бидъат кейиндан чиқарилган, пайдо бўлган янгиликлар демакдир. Булар урф-одатларда ёки тоат-ибодатларда бўлиши мумкин.

Одатда бидъат - савоб қозониш илинжида эмас, балки бирон дунёлик нафи, манфаати учун қилинаётган янгича ишлардир. Одатдаги бидъатлар агар ибодатларга бирон зиён келтирмайдиган ёки динимизда тақиқланган ишлар туркумига кирмайдиган бўлса, умуман гуноҳ бўлмайди. Яъни одатлардаги бидъатлар костюм, плаш кийиш, чой-қаҳва ичишдек диннинг тақиқламаган нарсаларидан бўлса, гуноҳ бўлмайди. Пайғамбаримизнинг роҳиблар киядиган пойафзал ва Рум (византияликлар) чопони кийганликлари ҳадиси шарифларда билдирилган. (Термизий)

Батафсил

Суннатга эргашишнинг аҳамияти

Савол: Мусулмончиликда "Бирон маконга ўнг ёки чап оёқда кирилади, ўнгдан бошланади, тоқ рақам бўлишига риоя қилинади" деган қоидалар ҳақида гапирилади. Шунга ўхшаган нарсаларга аҳамият беришнинг яхши эканлиги айтилади. Уларни бажармаса гуноҳ бўладими? Нима учун уларга аҳамият берилади?

 Жавоб: Буларга урф-одатларга боғлиқ бўлган суннатлар дейилади. Буларни қилмаслик гуноҳ бўлмайди. Ҳатто макруҳ ҳам эмас. Лекин турмуш одатига тегишли хусусларда ҳам Расулуллоҳга эргашиш дунё ва охиратда инсонга кўп нарса қозонтиради, турли саодатларга йўл очади.

Батафсил