Одатлар динда далил бўладими?

Савол: “Аҳком вақт ўтиши билан ўзгаради” деган қоидага биноан одатлар динда далил бўла оладими?

Жавоб: Одатлар Далили шарий бўлолмайди. Дин одатларга тобе бўлмайди. Одатлар, модалар исломиятга мос бўлиши керак. Бир ишнинг исломиятга мос бўлишини таъминлаш учун бу ишга алоқадор турли қавллар айтилган бўлса, булардан замонга ва шахсга мос бўлган қавл танланади. “Аҳком вақт ўтиши билан ўзгаради” дегани мана шу. (Бариқа) 

Савол: Урф-одатга тегишли суннатлар қайсилар? Одатга алоқадор суннатларни қилиш мустаҳаб бўлса, чап қўлни ишлатиш, яъни мустаҳабнинг тарки макруҳ эмасми?

Жавоб: Макруҳ эмас. Муборак, шарафли ва тоза ишларни қилаётганда ўнгдан бошлаш мустаҳабдир.

Батафсил

Ҳозирги кунда одат бўлган баъзи бидъатлар

Савол: Ҳозирги кунда ишланаётган бидъатлар қайсилар?

Жавоб: Ибодатларга бир нарса илова қилиш бидъатдир, катта гуноҳ бўлади. Динимиз нуқсон эмас. Астағфируллоҳ, Аллоҳу таоло ёки Жаноби Пайғамбаримиз динда бир нарсани кам қилиб қолдирган-у, ундан ҳам яхшироғини биз қила оламизми? Ибодатга бидъат аралаштириш Аллоҳу таолонинг динида нуқсонлик топиш, қўйган ҳукмларини ёқтирмаслик, динни ўзгартириш бўлади.

Масалан, шом намозининг фарзини 3 ракат ўрнига кўпроқ ибодат қилиш учун 4 ракат ўқиш бидъатдир. Ундай намоз 3 ракатнинг ўрнига ҳам ўтмайди, намози умуман қабул бўлмайди.

Батафсил

Унутилган суннат ва фарзлар

Савол: Ҳозирги пайтда унут бўлиб бораётган суннат амаллар ва аҳамият берилмай қўйган фарз амаллар қайсилар?

Жавоб: Суннатлар икки хил бўлади:

1) Суннати ҳудо (муаккад суннатлар).

2) Завоид суннатлар (одатга боғлиқ бўлган суннатлар).

Унутилган бир суннатни қайта тиклаш жуда қийматли ва қадрли амал. Бир ҳадиси шарифда: “Унутилган бир суннатимни қайта тиклаганга юз шаҳид савоби бор” деб марҳамат қилинди. (Ҳаким)

Батафсил

Имтиҳонга кираётганда ўқиладиган дуо

Савол: Биз учун муҳим бўлган имтиҳонга киришдан аввал қайси дуони ўқиганимиз тўғри?

Жавоб: Аллоҳу таолодан ҳар нарсанинг хайрлисини сўрашимиз керак. Мутлақо яхши топширайин демаслик керак. “Менга хайрли бўлса, имтиҳонни яхши топширишимни насиб эт” деб дуо қилиш керак. Имтиҳонга киришдан аввал бир Фотиҳа билан истиғфор дуосини ўқиб, Пайғамбар жанобимизга, бошқа Пайғамбарларга, Аҳли байтга, Асҳоби киромга, тобеинга, мазҳаб имомларимизга, силсилаи олияга, машойихи изомга ҳадя этиб, уларнинг ҳурмати учун дуо қилган яхши бўлади. Дуо қилганда иложи бўлса силсилаи олия буюкларининг исмларини ҳам айтиш яхши бўлади. Авлиёнинг, солиҳларнинг исмлари айтилган ерга раҳмат ёғиши ҳадиси шарифларда билдирилган. 

Батафсил

Сафарга чиқаётганда ўқиладиган дуолар

Савол: Сафарга чиқаётганда қандай дуо ўқилади?

Жавоб: Сафарга чиқаётган киши икки ракат намоз ўқиши ва садақа бериши керак. Зоҳид Абул-Ҳасани Ғазвий ҳазратлари “Сафарга чиқаётганда Қурайш сурасини ўқиган одам бутун ёмонликлардан сақланади” деди. (Ширъа)

Уйдан чиқаётганда Оятил курсини ўқиган киши уйга қайтганига қадар балолардан омон бўлади. Ҳадиси шарифларда марҳамат қилинадики:

“Уйдан чиқаётганда Оятил курси ўқиган кишига етмиш фаришта уйига қайтгунга қадар дуо ва истиғфор этади.” (Эй ўғил илмиҳоли)

“Уйидан чиқаётганда “Бисмиллоҳи таваккалту алаллоҳи, ла ҳавла ва ла қуввата илла биллоҳ” деган одам таҳликаларда сақланади, шайтон ундан узоқлашади.” (Термизий)

Батафсил

Овқатдан кейин ўқиладиган дуолар

Савол: Таомга бошлаётганда бисмиллоҳ айтиш фарзми?

Жавоб: Фарз эмас. Таомга бошлаётганда бисмилло айтиш, яъни “Бисмиллоҳиррахмониррахим” дейиш ва еб бўлгандан кейин “Алҳамдулиллоҳ” дейиш суннатдир. (Ҳиндия)

Ҳадиси шарифларда марҳамат қилиндики:

“Овқатланиб бўлгандан кейин “Алҳамдулиллоҳиллази атамана ҳазаттаома ва разақана мин ғайри ҳавлин минна ва ла қувваҳ” дуосини ўқиган кимсанинг гуноҳлари авф бўлади.” (Абу Довуд)

“Бир кимса еб-ичгандан кейин “Алҳамдулиллоҳиллази атамани ва ашбаони ва сакани ва арвани” дуосини ўқиса, онасидан туғилган кундагидек гуноҳсиз бўлади.” (Ибн Сунний)

Пайғамбар жанобимиз овқатдан кейин “Алҳамдулиллоҳиллази атамани ва сакана ва жаолана муслимин” дуосини ўқирди. (Термизий)

Овқатдан кейин юқоридаги дуоларни ҳам ўз ичига олган қуйидаги дуони ўқиш яхшироқ бўлади:

“Алҳамдулиллоҳиллази ашбаона ва арвани мин ғайри ҳавлин минна ва ла қувваҳ. Аллоҳумма атимҳум кама атамуна. Аллоҳуммарзуқна қалбан тақиййан минашширки бориййан ла кофиран ва шақиййан валҳамдулиллоҳи раббилоламин.”

Маъноси:

Бизнинг кучимиз ва қувватимиз бўлмасдан, бизни неъматлари билан тўйдирган ва чанқоғимизни кетгизган Аллоҳу таолога ҳамд бўлсин. Ё Рабби, бизга бу таомни ҳозирлашда меҳнати сингган ва бизга бу неъматларни икром этганга сен ҳам икром эт. Ё Рабби, бизнинг қалбимизни ширк, куфр ва ёмонликлардан сақла. Бизларга динимизнинг амрларига бўйсунган бир қалб насиб эт!

Шукр дуоси

Ҳар тонгда бир марта “Аллоҳумма ма асбаҳа би мин нематин ав би ахадин мин халқика фа минка вахдака ла шарика лака фа лакал ҳамду ва лакашшукр” дейиш керак ва ҳар шомда “ма асбаҳа” ўрнига “ма амса” деб барини айнан ўқиш лозим. Пайғамбаримиз (саллаллоҳу алайҳи васаллам) “Бу дуони кундуз ўқиган кимса бу куннинг шукрини қилган бўлади. Кечқурун ўқиса, шу кечанинг шукрини бажарган бўлади” деб марҳамат қилдилар. Таҳоратли ўқиш шарт эмас. Ҳар кун ва ҳар кеча ўқиш керак. бу шукр дуоси юқоридаги таом дуосига қўшиб ўқилса, яхши бўлади.

Шукр дуосининг маъноси:

Ё Рабби, менга ва бошқа  яратганларингга берган моддий ҳамда маънавий неъматларнинг тонгга (шомга) қадар бизнинг ёнимизда қолиши ёлғиз Сендандир. Сенинг шеригинг йўқ. Сенга ҳамд ва шукр этамиз. 

Батафсил