Одатлар динда далил бўладими?

Савол: “Аҳком вақт ўтиши билан ўзгаради” деган қоидага биноан одатлар динда далил бўла оладими?

Жавоб: Одатлар Далили шарий бўлолмайди. Дин одатларга тобе бўлмайди. Одатлар, модалар исломиятга мос бўлиши керак. Бир ишнинг исломиятга мос бўлишини таъминлаш учун бу ишга алоқадор турли қавллар айтилган бўлса, булардан замонга ва шахсга мос бўлган қавл танланади. “Аҳком вақт ўтиши билан ўзгаради” дегани мана шу. (Бариқа) 

Савол: Урф-одатга тегишли суннатлар қайсилар? Одатга алоқадор суннатларни қилиш мустаҳаб бўлса, чап қўлни ишлатиш, яъни мустаҳабнинг тарки макруҳ эмасми?

Жавоб: Макруҳ эмас. Муборак, шарафли ва тоза ишларни қилаётганда ўнгдан бошлаш мустаҳабдир.

Батафсил

Ҳозирги кунда одат бўлган баъзи бидъатлар

Савол: Ҳозирги кунда ишланаётган бидъатлар қайсилар?

Жавоб: Ибодатларга бир нарса илова қилиш бидъатдир, катта гуноҳ бўлади. Динимиз нуқсон эмас. Астағфируллоҳ, Аллоҳу таоло ёки Жаноби Пайғамбаримиз динда бир нарсани кам қилиб қолдирган-у, ундан ҳам яхшироғини биз қила оламизми? Ибодатга бидъат аралаштириш Аллоҳу таолонинг динида нуқсонлик топиш, қўйган ҳукмларини ёқтирмаслик, динни ўзгартириш бўлади.

Масалан, шом намозининг фарзини 3 ракат ўрнига кўпроқ ибодат қилиш учун 4 ракат ўқиш бидъатдир. Ундай намоз 3 ракатнинг ўрнига ҳам ўтмайди, намози умуман қабул бўлмайди.

Батафсил

Унутилган суннат ва фарзлар

Савол: Ҳозирги пайтда унут бўлиб бораётган суннат амаллар ва аҳамият берилмай қўйган фарз амаллар қайсилар?

Жавоб: Суннатлар икки хил бўлади:

1) Суннати ҳудо (муаккад суннатлар).

2) Завоид суннатлар (одатга боғлиқ бўлган суннатлар).

Унутилган бир суннатни қайта тиклаш жуда қийматли ва қадрли амал. Бир ҳадиси шарифда: “Унутилган бир суннатимни қайта тиклаганга юз шаҳид савоби бор” деб марҳамат қилинди. (Ҳаким)

Батафсил

Аллоҳ бор

Уламои машҳурадан шайх Муҳаммад Рабҳомий “Риёд-ун-носиҳийн” нинг 15-чи саҳифасида айтадиларки:

“Зод-ул-муқвийн” китобида мазкурдир ким, Рум қайсари, еттинчи Аббосий халифаси Маъмун бин Хорунга бир хабарчи юборди. Унинг ёнида баҳайбат, ўзига бино қўйган бириси ҳам бор эди. Хабарчи: ”Бу одам динсиз, кофир. Бир яратувчининг борлигига ишонмайди. Рум роҳиблари бунга жавоб бериша олмади. Ислом олимлари буни мот қилиб, таъзирини беришса, миллионлаб насоро ва мусулминни хурсанд қилишган бўлурди”, деди халифага. Бағдод олимлари, бунга фақат Аҳмад Нишопурий жавоб берадилар дейишди. Халифа аниқ бир кун ва соат белгилаб, ўша вақтда олимларнинг барчасини саройга тўпланишга амр берди. Нишопурий мажлисга кеч қолди ва “йўлда ажойиб, кишини ҳайратга бўғадиган бир нарса кўрдим. Уни бироз томоша қилайин деб мажлисга кеч қолдим. Дижла қирғоғида кема кутаётгандим. Ердан бир ниҳол униб чиқиб дарахт бўлди, кейин тагидан кесилиб йиқилди, бўлакланди. Ундан тахталар ҳосил бўлди. Шу орада тахталар бирлашиб бир кема юзага келди. Кемачи бўлмаса ҳам у кема сувда суза бошлади” дея ҳикоя қилди олим. Рум кофири олимнинг бу сўзларини эшитиб, ўрнидан туриб кетди ва ”бу одам тентак бўлибди, шунақа бемаъни нарса ҳам бўладими? Шуни гап деб айтган кимсадан ҳам ўтадиган ёлғончи бўлмаса керак. Бунга фақат беақллар ишонади”, - деди. Шунда Нишопурий сўзга аралашиб, “арзимайдиган бир дарахт ўз-ўзидан кемага айлана олмаса, ер юзидаги шунча ҳайратланарли ҳодисалар, ўз-ўзларидан қандай қилиб пайдо бўлишди? Буларнинг яратувчиси йўқ деб даво қилган кимса яна-да аҳмоқроқ ва ундан да олчоқроқ бўлмайдими?” деди. Жавобдан карахт бўлган даҳрий: “Ҳар бир нарсанинг бир яратувчиси борлигини энди англадим ва бунга ишондим”, деб “Ла илоҳа иллаллоҳ” калималарини такрорлаб мусулмон бўлди.

Батафсил

Кетар

Одамўғли фалак сенинг

Бир кун тўнинг бичар кетар!

Сенга урар ҳанжарини,

Жаллод қонинг ичар кетар!

Кезма дунёга майл этиб,

Беҳуда ерда сайл этиб,

Аввал қўнганларинг ўтиб,

Кўз очгунча кечар кетар.

Ўлсанг, сени киминг ёдлар,

Ҳайқир, қолар бедов отлар,

Ани минган қўч йигитлар

Қора тупроқ қучар кетар.

Дунёнинг сўнги барбоддир,

Бенамознинг жойи ўтдир,

Ўлим бир аччиқ шарбатдир,

Ҳарким андан ичар кетар.

Кўнгил айтадир: ўлмасанг,

Лаҳадда танҳо қолмасанг.

Худога тўғри бўлмасанг,

Имон сендан қочар кетар.

Махдумқули, бу не жойдур,

Ажаб бир карвонсаройдур,

Дунё бир лўли халойдур,

Бир кун сени қучар кетар.

Батафсил

Кетиб борадир

Дунёга эътимод этманг ёронлар,

Кимга келиб, кимдан кетиб борадир.

Мисоли Искандар шоҳлик сурганлар

Бир-бир навбат ила ўтиб борадир.

Бировни бой этар, бировни гадой.

Не қилса, эрки бор ул қодир Худой,

Бировнинг муродин берубон ҳой-ҳой,

Биров ғам шаробин ичиб борадир.

Бировга берибди қайғу-ғам, заҳмат,

Умрида бир он ҳам кўрмади раҳмат,

Бировга қилибди номардни улфат,

Онинг умри “оҳ!” деб, ўтиб борадир.

Бировнинг бошида кўпдур душмани,

Қайғу-меҳнат бирла чиқадир жони,

Бир яхшига дуч қилибди ёмонни,

Ноилож дунёдан ўтиб борадир.

Кимлари йиғлайдир, мақсадин топмай,

Нечалар оҳ урар, оғзини ёпмай,

Бир асов байроқни оладир, чопмай,

Бир бедов кезмакда қайтиб борадир.

Дунё учун чекма қайғу-андиша.

Сабр эт балосига, рози қилмиша,

Йиғлабон ғам бирла юрма ҳамиша,

Ажал қўли ёқанг тутиб борадир.

Махдумқули айтар, элга насиҳат,

Худога қул бўлинг, расулга уммат,

Билсангиз, дунёнинг ҳаммаси ҳасрат,

Ҳасрат бирла бир-бир кетиб борадир.

Батафсил