Тўғри йўлда бўлишнинг шартлари

Савол: Ҳозир турли жамоатлар бир неча масалада бир-бирларига зид қарашларга эга. Бирининг ҳалол деганига бошқаси ҳаром дейди. Бирининг суннат деганига иккинчиси бидъат дейди. Қайси жамоанинг айтганлари тўғри?

Жавоб: Ҳадиси шарифларда аҳли суннат вал жамоат эътиқодида бўлиш ва солиҳларни севиб улар билан бирга бўлишга ҳаракат қилиш, улардан ажралмаслик амр этилади. Тўғри йўлда бўлишнинг ўз шартлари бор. Буларнинг баъзиларини айтиб ўтайлик:

1) Ягона ҳақ дин исломиятдир.

Батафсил

Тўғридек кўринадиган хатоликлар

Савол: “Пайғамбар худо эмас-ку, у ҳам инсон” ёки “Олимлар пайғамбар эмас, улар ҳам инсон. Масалан, имоми Аъзам ҳам хато қилади” дейиш тўғрими?

Жавоб: Ёмонлаш мақсадида айтилган бундай сўзлар ҳарқанча тўғри бўлса ҳам, нотўғридир. Мана шундай замирида ҳақорат яширинган бемаъни одамларнинг гапларидан бирнеча мисоллар келтириб ўтамиз. Гумроҳлар:

 1) “Пайғамбар Аллоҳнинг ҳалол қилганини ҳаром қила олмайди” дейишади. Бу гаплари билан гўёки икки жаҳон сарвари бўлмиш Пайғамбаримиз шундай ишларни қилаётгандек тасаввур уйғотишга уринишади.

Батафсил

Кимларга мазҳабсиз деб айтилади

Савол: Диний китоблар ёзиб, динга хизмат қилаётган инсонларга маълум бир мазҳабга тобе бўлмади,- деган сабаб билан "мазҳабсиз" деб ҳақорат ва туҳматлар қилиш инсофданми?

Жавоб: “Мазҳабсиз” таъбири - диний таъбирдир. Ҳақорат билан ҳеч қандай алоқаси йўқ. Дини бўлмаганга динсиз, ақли бўлмаганга ақлсиз, пули бўлмаганга пулсиз, мазҳаби бўлмаганга мазҳабсиз дейилади. Бу табиий  нарса. Масалан, Афғоний, Абдуҳ ва Қарзовий деган шахсларнинг ўзлари: "бизнинг мазҳабимиз йўқ",- деб ҳамиша баралла жар солишган. Уларни ўзлари фахрланиб айтиб юрган сифатлари билан таърифлаш, яъни мазҳабсиз деб айтиш ҳақорат ёки туҳмат бўлмайди. Аксинча ҳақиқатни очиқча айтиш бўлади.

Батафсил

Иқомат ўқиш

Савол: Иқомат (қомат) ўқишга тааллуқли ҳадиси шарифлар борми?

Жавоб: Албатта бор. Қуйида бир нечтасини келтириб ўтамиз:

“Намоз учун иқомат ўқилганда само эшиклари очилади ва дуолар қабул бўлади.” (Табароний)

“Шайтон азонни эшитиши билан у ердан қочади. Сўнгра такрор келиб, васваса беради. Иқомат ўқилганда қочади ва яна такрор келади. яна васваса беради.” (Муслим)

“12 йил азон ўқиган кимсага жаннат вожиб бўлади. Азон ўқигани учун ҳар куни унга 50 хайр ва иқомат ўқигани учун 30 хайр ёзилади.” (Ҳаким)

“Иқомат ўқилган пайтда намозга югуриб келманг, аста юриб келинг ва сукунатга риоя қилинг. Улгурган ракатларингизни жамоат билан ўқинг, улгура олмаган ракатларингизни ўзингиз тамомланг.” (Термизий)

“Муаззин азон ўқиганда шайтон масжиддан тезда чиқади. Муаззин тўхтаганда қайтиб киради. Иқомат ўқилганда шайтон яна зудлик билан масжиддан чиқиб қочади. Ўқиб тугатганидан кейин такрор қайтиб киради. Намозда мусулмон билан нафси орасига киради. Шу тариқа у кимса намозни ортиқча ўқидимми ё кам ўқидимми деб иккиланади. Мана шундай янглишган вақтда намознинг сўнггида саждаи саҳв қилинг.” (Байҳақий)

“Азон билан иқомат орасида қилинган дуо қабул бўлади.” (Абу Довуд, Термизий)

“Эй Билол, азонни оғирроқ ва аста-аста ўқигин, иқоматда эса шошил!” (Термизий)

“Иқомат ўқилгандан кейин фарздан бошқа намоз йўқ.” (Муслим) (Фарз намозни жамоат билан ўқиш учун иқомат айтилгандан кейин суннат намоз ўқилмайди.)

“Қистаниб турган пайтингизда иқомат ўқилган бўлса ҳам, аввал ҳожатхонага киринг.” (Абу Довуд)

“Намозга қомат ўқилаётганда, мен ўрнимдан турмасимдан олдин ўрнингздан турманг!” (Муслим)

Савол: Компьютердан Қуръони карим ўқиш учун таҳоратли бўлиш керакми?

Жавоб: Оятларга ҳеч бир аъзоси тегмайдиган бўлса, қаердан Қуръони карим ўқиса ҳам таҳоратли бўлиши шарт эмас. Аммо таҳорат билан ўқиган яхшироқ бўлади.

Савол: Қуръон ўқиётганимизда етиб келган саҳифани билиш учун орасига тақвим варағини қўйса бўладими?

Жавоб: Ёзувсиз, тоза, оддий қоғоз қўйиш керак.

Батафсил

Кимларга салом берилмайди

Савол: Кимларга салом берилмайди?

Жавоб: Қуйидаги кишиларга фақат шу қуйидаги ҳоллардагина салом берилмайди:

1. Намоз ўқиётганга;

2. Хутба ўқиётган кишига ва уни тинглаётганга;

3. Қуръони карим ўқиётган кишига ва уни тинглаётганга;

4. Ваъз айтаётган кишига ва уни тинглаётганга;

5. Фиқҳ дарсида ўтирган кишига;

6. Дин дарси бераётганга ва дин дарси билан машғул бўлганларга;

7. Турмуш ўртоғи билан машғул бўлганга;

8. Аврат ери очиқ бўлганга;

9. Таҳорат бузаётган кишига;

10. Овқатланаётган кишига.

Рўйхат бошида келтирилган иккита ҳолатдан ташқари, бошқаларга салом берилса, алик олиш мажбурияти бўлмаса ҳам, саломига жавоб беришлари яхшироқ бўлади.

Қуйидагиларга эса, ҳеч қачон салом берилмайди:

1. Бегона қизларга ва ёш аёлларга;

2. Қиморбозга ва ўйин ўйнаётганларга;

3. Спиртли ичимлик ичаётганларга;

4. Ғийбат қилаётганларга;

5. Чолғу асбоби чалаётганларга;

6. Фосиқларга (очиқча гуноҳ қиладиганларга);

7. Бегона аёлларга шаҳват билан қараб ўтирганларга;

Салом бериш жоиз бўлмаган бу кишилар ўзлари салом берса, алик олинади. Зарур бўлганда, ишимиз тушганда, юзлашиб қолганда фитна чиқмаслиги учун салом берилади.

Ғайри муслимларга фақат ишимиз тушганда "ассалому алайкум" деб эмас, балки бундан ўзгача кўринишдаги маҳаллий саломлашиш турларидан биттасини ишлатган ҳолда салом берилади ва улар берган саломга ҳам яна шу тарзда алик олинади.

Бидъат аҳлига ҳам эҳтиёж бўлган вақтдагина салом берилади.

Бойларга фақат бой бўлгани учун салом бериш жоиз эмас.

Тиланчининг тиланаётганда берган саломига алик олиш шарт эмас.

Савол: Хусуф ва кусуф намозлари қандай намоз, улар қандай ўқилади?

Жавоб: Бу икки намоз нофила намоздир. Кусуф намози қуёш тутилганда, хусуф намози эса ой тутилганда ўқилади.

Кусуф намози

Қуёш тутилган вақт жума намозини ўқитадиган имом азонсиз ва иқоматсиз камида икки ракат намоз ўқитади. Намозни овоз чиқариб ёки овозсиз ўқиши мумкин. Қироатда узун сура ўқиган яхши. Намоздан кейин ҳам қуёш очилгунга қадар қиблага қараб ёки жамоатга ўгирилиб ўтириб дуо қилади. Бундай имом топилмаса, бу намозни ҳар ким ўзи уйида алоҳида ўқийди. Саҳрода, далада ҳам ўқиш мумкин.

Кусуф намозида имом Аъзам, имом Молик ва имом Аҳмадга кўра хутба ўқилмайди, имом Шофеъийга кўра эса, намоздан кейин хутба ўқиш мустаҳабдир.

Хусуф намози

Ой тутилганда ҳар кимнинг ўз уйида алоҳида қуёш тутилганда ўқиладиган намоз каби қироатни овоз чиқариб ёки овозсиз икки ёки тўрт ракат намоз ўқиши яхши бўлади. Бу намозни масжидда жамоат билан ўқиш ҳам жоизд Намоз икки ракат қилиб ўқилса бомдоднинг суннатидек, тўрт ракат қилиб ўқилса, асрнинг илк суннатидек ўқилади. 

Батафсил

Ялангоёқ намоз ўқиш

Савол: Аёл киши ялангоёқ намоз ўқиса бўладими?

Жавоб: Агар намозда киядиган кийимининг этаклари узун бўлиб, оёқлари кўринмайдиган бўлса, зарари йўқ. Ҳанафий мазҳабига кўра аёлларнинг кафт ва юзларидан бошқа барча аъзолари: билаклари, сочлари ва оёқларининг таги намозда аврат ҳисобланади. Кафтларининг усти аврат эмас деган олимлар ҳам кўпчилик. Буларга кўра аёлларнинг кафтлари билакларигача очиқ ҳолда намоз ўқишлари жоиз. Лекин китобларнинг барчасига бирдай мос бўлиши учун аёллар кафтлари ҳам ёпиладиган даражада узун енглик кўйлак ёки бошига кенг рўмол ёпиниб, қўлларини ҳам бекитиб намоз ўқишлари афзалдир. Аёлларнинг оёқлари намозда аврат эмас деган олимлар бор бўлса ҳам, улар ҳам намозда оёқларини бекитиш суннат, ялангоёқ ўқишнинг макруҳ эканлигини билдирганлар. (С.Абадия)

"Аёлларнинг ялангоёқ ўқишлари ҳақида иккита қавл бор. Биринчи қавлга кўра, макруҳ. Иккинчи қавлга кўра эса, намоз бузилади. Аёллар ё пайпоқда, ё оёқларини ёпиб турадиган даражада узун кўйлак кийиб намоз ўқишлари керак". (Мазоҳиби арбаъа)

"Аёл кишининг тўпиғи, билаги, бўйни ёки сочи очиқ ҳолда ўқиган намози саҳиҳ бўлмайди. Кийим ичидаги аъзосининг шакли ёки баданнинг ранги кўринадиган даражада юпқа либос йўқ ҳисобланади, яъни шундай кийимдаги аёл кийимсиз, яланғоч кабидир". (Умдат-ул ислом)

"Шофеъий мазҳабига кўра аёлнинг икки кафти ва юзидан бошқа барча жойлари ҳамма вақт авратдир".

Ҳур-озод аёлнинг кафт ичлари, юзи ва оёқларидан бошқа бутун вужуди аврат ҳисобланади. Оёқларига аврат деган олимлар ҳам бўлди. Нур сурасидаги “Аёллар юрганда оёқларини ерга урмасдан юрсинларки, оёқларидаги бекитилган тақинчоқларининг овозлари эшитилмасин” маолидаги ояти каримаси оёқларнинг ҳам аврат эканлигини кўрсатмоқда. (Ҳалабийи кабир)

Намоздан ташқари вақтда аврат ва аврат эмас деган олимлар ҳам бўлди. Шу сабабдан намозда ва намоздан бошқа пайтларда оёқларга пайпоқ кийиш керак. Лекин ялангоёқ юрган аёлларга ҳам "бу ҳаром иш қилаяпти" демаслик лозим.

Савол: Аёлларнинг оёқлари аврат бўлгани учун ялангоёқ намоз ўқий олмайдилар. Эркак кишининг оёғи эса аврат эмас. Шунинг учун улар ялангоёқ намоз ўқиса бўладими? Намоз ўқиётганда тизза билан киндик орасини ёпса етарли эмасми?

Жавоб: Фақатгина тизза билан киндик ораси ёпиб ўқилган намоз саҳиҳ бўлса ҳам, макруҳ ҳисобланади. Намоз қарзидан қутулса ҳам, намоз ўқиганда ҳосил бўладиган катта савобларга эриша олмайди.

Асҳоби киром қамис деб аталувчи оёқларигача ёпиб турадиган узун кўйлак, яъни халъат билан намоз ўқиганлари учун уларнинг оёқлари ҳам ёпиларди. Оёқларни ёпиб турувчи либосларда ўқилган намознинг савоби кўпроқ бўлади. (Ҳалабий, Бариқа, Ҳадиқа)

Намозни пайпоқ ёки маҳси кийиб ўқиш керак. Ялангоёқ ҳолда ибодат қиладиган яҳудийларга ўхшамаслик лозим. Ҳадиси шарифда: “Яҳудийларга ўхшамаслик учун намозларни наълин (пойафзал) билан ўқинг!” деб буюрилди. Расулуллоҳ ва Асҳоби киром наълин кийиб намоз ўқирдилар. Наълинлари тоза бўларди ва ифлос наълин билан масжидга кирмасдилар. Наълин – маҳсига ўхшаган оёқ кийим туридир. (Радд-ул мухтор)

Батафсил