Жума куни

Савол: Жума кунининг қандай хосияти бор? Нима учун қийматли?

Жавоб:

1. Ҳадиси шарифда “Аллоҳ олдида кунларнинг энг яхшиси жума кунидир. Бу кун Қурбон ва Рамазон байрам кунларидан ҳам фазилатлидир. Жума кунида шу беш хусусият бор: 1. Ҳазрати Одам шу куни яратилди. 2. Шу куни Ер юзига туширилди. 3. Жума куни вафот этди. 4. Бу кунда шундай бир вақт борки, гуноҳ ишламаслик ва қариндошлар билан алоқани узмаслик шарти билан Аллоҳу таолодан бир нарса истаган кимсага Аллоҳу таоло уни мутлақо беради. 5. Қиёмат шу куни бошланади. Қиёмат бошланишида саҳна бўлгани учун жума кунининг ҳайбатидан қўрқмайдиган Аллоҳга яқин ҳеч бир фаришта, ҳеч бир кўк, ҳеч бир ер, ҳеч бир шамол, ҳеч бир тоғ, ҳеч бир тош йўқ” деб марҳамат қилинди. (Бухорий, И.Аҳмад)

Жума мўминларнинг байрамидир. Бу куни қилинган ибодатларга энг ози икки баробар савоб берилади. Бу кунда ишланган гуноҳлар ҳам икки баробар қилиб ёзилади. Ҳадиси шарифларда марҳамат қилинадики:

Савоблар ичида жума куни ва кечасида қилинганлардан қийматлиси, гуноҳлар ичида жума куни ва кечасида ишланганидан ёмони йўқ.” (Рамуз)

Жума кунини гуноҳ ишламай ўтказса, бошқа кунлар ҳам саломатлик билан ўтади.” (И.Ғазолий)

Жума куни қушлар, ваҳший ҳайвонлар бир-бирига “Салом, бугун Жумадир” дейдилар.” (Дайламий)

Жума кейинги жумага қадар ва кўпи билан уч кун ичида ишланган гуноҳларга каффорат бўлади. чунки бу кунда яхши амал ишлаганга ўн баробар савоб берилади.” (Табароний)

Тўрт кечанинг кундузи ҳам кечаси каби фазилатлидир. Аллоҳу таоло бу кунларда дуо этган кишининг дуосини рад этмайди, уларни мағфират этади ва улар бу куни мўл эҳсонга эга бўладилар. Булар қадр кечаси, арафа кечаси, барот кечаси, жума кечаси ва кунларидир.” (Дайламий)

Жума куни ғусл этган кишининг гуноҳлари авф бўлади.” (Табароний)

Жума куни бомдод намозидан аввал “Астағфируллоҳалазийм аллази ла илоҳа илло ҳувал хаййул қаййума ва атубу илайҳ” дуосини ўқиган кимсанинг гуноҳлари денгиз кўпиги қадар бўлса ҳам бутун гуноҳлари кечирилади.” (Ибн Сунний)

(Бундай буюк мукофотлари бирилиши учун у кишининг тўғри эътиқодли бўлиши, қул ҳақини, қазога қолган фарзларини ўташи ва ҳаромлардан воз кечиши шартдир.)

Жума куни ёки кечаси вафот этган мўмин шаҳид бўлади, қабр азобидан қутулади.” (Абу Нуайм)

Ота-онасининг қабрларини жума куни зиёрат этган мўминнинг гуноҳлари кечирилади, уларнинг ҳақларини ўтаган бўлади.” (Термизий)

Жума куни саксон саловот айтган кимсанинг саксон йиллик гуноҳлари кечирилади.” (Даре Кутни)

Жума кечаси Ёсин сурасини ўқиган кимсанинг гуноҳлари кечирилади.” (Исфаҳоний)

Жума куни ёки кечаси Духан сурасини ўқиган кимсага Жаннатда бир кўшк берилади.” (Табароний)

2. Жума намози фарз бўлган ҳар бир мусулмоннинг савдо-сотиқларини ташлаб, намозга бориши фарздир. Узрсиз жумага бормаслик ҳаромдир. Азон чақирилаётганда ҳам савдо қилиш макруҳдир. Ҳолбуки савдонинг ўзи ҳалолдир. Яъни олинган мол макруҳ эмас, ҳалол. Фақат азон ўқилаётганда савдо қилиш макруҳ. (Дурар)

Ҳадиси шарифларда марҳамат қилинадики:

Аллоҳу таоло бугундан бошлаб, қиёматга қадар жума намозини сизларга фарз қилди. Одил ёки золим бир имом (бошлиқ) замонида менсинмай ёки инкор этиб, жума намозини тарк этган кимсанинг ҳеч қачон бири икки бўлмасин. Бундай кимса тавба этмаса, унинг намози, закоти, ҳажи, рўзаси ва ҳеч бир ибодати қабул бўлмайди.” (Ибн Можа)

Аллоҳга ва охиратга ишонган киши жума намозига борсин.” (Табароний)

Жума намозини ўқимаган кимсанинг қалби муҳрланади (яхшилик қилолмайдиган бўлади), ғофил бўлади.” (Муслим)

Жума намозига бораётганда оёқлари чанг бўлган кимсага Жаҳаннам оташи ҳаром бўлади.” (Термизий)

Жума намозидан кейин етти марта Ихлос ва муаввизатайн (яъни икки Қул аузу) ўқиган кимсани Аллоҳу таоло бир ҳафта фазодан, балодан, ёмон ишлардан сақлайди.” (Ибн Сунний)

Катта гуноҳ ишланмаган муддат ичида беш вақт билан жума намози кейинги жумага қадар ишланган гуноҳларга каффоратдир.” (Муслим)

Сафарий бўлган кимсага жума намози фарз эмас, агар ўқиса фарз савобини олади. (Ҳиндия)

Жума намози ўқилмайдиган кичкина қишлоқларда ва кофир мамлакатларида жамоат билан пешин намози қилинади ва иқомат ўқилади. Жума намози ўқиш саҳиҳ бўлган жойларда пешин намозини жамоат билан ўқиш ва иқомат айтиш макруҳ бўлади. (Радд-ул мухтор, Фатавоий Абдуррахим)

Маҳкумларга жума намози фарз эмас. Пешин намозини жамоат билан ўқишлари мумкин.

Жума намози фақат эркакларга фарз. Ҳадиси шарифларда “Жума намозини ўқиш қул, аёл, ёш бола, хастадан ташқари ҳар бир мусулмонга фарздир” (Ҳаким) ва “Жумага келмаган эркакларнинг уйларини бузиб ташласамми деб ўйладим” (Бухорий) деб марҳамат қилинди.

Аёлларнинг жума куни пешин намозини уйда ўқиши учун жамоатнинг масжиддан чиқишини кутишлари шарт эмас. (Ҳидоя)

3. Жума куни рўза тутиш мустаҳабдир. Ҳадиси шарифда “Жума куни рўза тутган кимсага ўн охират куни рўза тутгандек савоб берилади” деб марҳамат қилинди. (Байҳақий)

Баъзи олимларга кўра ёлғиз жума куни рўза тутиш макруҳдир. Ҳадиси шарифда “Ёлғиз жума куни рўза тутманг. Аввалги ёки кейинги бир кунни қўшиб тутинг” деб марҳамат қилинди. (Бухорий)

Суннат ва макруҳ эканлиги билдирилган бир ишни қилмаслик керак. Бунинг учун жума куни рўзани пайшанба ёки шанба кунини ҳам қўшиб тутиш керак. (Радд-ул мухтор)

 

Батафсил


Арафа ва Тарвия куни

Тарвия деб Арафа кунидан аввалги кунга айтилади. Жорий йилда тарвия куни 14 июнга, арафа 15 июнга ва қурбон ҳайитининг биринчи куни 16 июнга тўғри келади. Тарвия куни рўза тутиш жуда фазилатлидир. Ҳадиси шарифларда марҳамат қилиндики:

“Аллоҳу таоло Тарвия куни рўза тутган ва гуноҳ сўзламаган кимсани албатта Жаннатга киритади.” (Рамуз)

“Тарвия куни рўза тутиш минг қул озод этишга, икки минг туя қурбонлик қилишга ва жиҳод учун юборилган минг отга бадалдир.” (Абулбаракот)

Тарвия кунидан кейин Арафа куни келади.

Батафсил


Ашуро куни ва кечаси

   Муҳаррам ойи Қуръони каримда қиймат берилган тўрт ойдан бири. Муҳаррам ойининг биринчи куни рўза тутиш бутун бир йил рўза тутгандек фазилатлидир. Ҳадиси шарифда: “Рамазон ойидан кейин энг фазилатли рўза Муҳаррам ойида тутилган рўзадир” деб марҳамат қилинди. (Муслим)

Батафсил


Ҳижрий янги йил

Ҳижрий тақвимга кўра янги йилнинг илк кечаси 25 июндан 26 июнга ўтар кечаси, 26.06.2025 эса илк куни бўлади.

Муҳаррам ойи - Исломий қамарий йилнинг биринчи ойи ва Қуръони Каримда эҳтиром қилинган тўрт ойдан биридир. Муҳаррам ойининг биринчи кечаси мусулмонларнинг қамарий янги йил кечасидир. Бу кечани ибодат билан ўтказиб, унга ҳурмат кўрсатиш керак. Ҳурмат кўрсатиш гуноҳ қилмаслик орқали амалга ошади. Зул-ҳижжа ойининг сўнгги куни ва Муҳаррам ойининг биринчи куни рўза тутган одам бутун йил рўза тутгандек савобга эришади. Бир ҳадиси шарифда “Рамазондан кейин энг фазилатли рўза Муҳаррам ойида тутилган рўзадир” деб марҳамат қилинди.

Батафсил


Рағоиб кечаси

Савол: Рағоиб кечаси қачон бўлади? Бу кечада ўқиладиган махсус намоз борми?

Жавоб: Ражаб ойининг илк жума кечасига Рағоиб кечаси дейилади. 2024 йили бу кеча 11 январдан 12 январга ўтар кечаси бўлади. Бу кечада қилинган дуолар рад этилмайди ва намоз, рўза, садақа каби ибодатларга ҳисобсиз савоблар берилади.

Бу кеча Пайғамбаримизнинг оталари уйланган кеча эмас. Бу гап нотўғри. Чунки у ҳолда Расулуллоҳ тўққиз ой бўлмасдан дунёга келган бўлиб чиқади. Бу эса ҳомилада нуқсонлик ва қусурдир. Муҳтарам пайғамбаримиз ҳар жиҳатдан одамзоднинг энг устуни ва энг қусурсизи бўлганларидек Омина онамиз нурланган пайтларида ҳам қусурсиз эдилар. Ҳомиладорлик муддатининг меъёридан кам бўлиши тиббиётда айб ва нуқсон саналади.

Батафсил


Меърож кечаси

Савол: Меърож нима дегани ва бу кечанинг аҳамиятли томони нима?

Жавоб: Меърож зинапоя деганидир. Расулуллоҳнинг кўкларга чиқарилиб, биз билмайдиган жойларгача кўтарилган Ражаб ойининг 27-кечаси. Исро сурасининг илк ояти каримасида Меърож ҳақида маълумот берилган.

Мутазила фирқасидагилар Расулуллоҳ жанобимизнинг бир онда Жаннатни, Жаҳаннамни ва бир қанча жойларни кезиб келишига ақллари бовар қилмайди. “Меърожни қабул этиш Аллоҳга макон иснод қилган бўлади” деб Меърожни инкор этадилар. Аллоҳу таоло ҳазрати Мусо билан Тур тоғида гаплашган. Бундан Тур тоғи Аллоҳу таолонинг макони деган маъно келиб чиқмайди. Жаннатга кирган мўминлар ҳам Аллоҳу таолони кўрадилар. Жаннат ҳам Аллоҳу таолонинг макони эмас. Аллоҳу таоло макондан муназзаҳдир.

Батафсил


Барот кечаси

Барот кечаси Шаъбон ойининг 15 кечасидир. Бу йил (2025) 13 февралдан 14 февралга  ўтар кечаси бўлади. Тафсирларда Қуръони каримнинг бу кеча Лавҳ-ул-маҳфузга тушгани билдирилган. Ояти каримада маолан “Очиқ-ойдин бўлган Китобга онт бўлсинки, биз уни (Қуръонни) муборак бир кечада туширдик. Албатта биз инсонларни огоҳлантирмоқдамиз” деб буюрилган. (Духон, 2-3)

Ҳар йили Шаъбон ойининг 15-чи Барот кечасида шу йили бўладиган нарсалар, амаллар, умрлар, ўлим сабаблари, даражаларнинг кўтарилиш-пасайиши, яъни барча нарса Лавҳ-ул маҳфуздан олиниб малакларга маълум қилинади. Сарвари олам жанобимиз бу кеча кўп ибодат, кўп дуо қилардилар.

Шаъбон ойида нима сабабли кўп рўза тутганлиги сўралганида Расулуллоҳ: “Шаъбон шундай фазилатли ойки, инсонлар бундан ғофилдир. Бу ойда амаллар оламларнинг Раббига арз қилинади. Мен ҳам амалларимнинг мен рўзадор пайтимда арз қилинишини истайман” деб марҳамат қилганлар. (Насоий)

 

Батафсил


Мавлуд кечаси

Савол: Мавлудни нишонлаш бидъатми?

Жавоб: Мавлуд - таваллуд чоғ, туғилган пайт демакдир. Мавлуд кечаси Рабиул аввал ойининг 11 ва 12 кунлари орасидаги кеча. Бу (2024) йил 14 сентябрдан 15 сентябрга ўтар кечасига тўғри келади. Сарвари оламнинг (алайҳиссалом) туғилган кунлари, барча мусулмонларнинг байрамидир.

Расулуллоҳ дунёга келганида амакиси Абу Лаҳабнинг жорияси Сувайба “Укангиз Абдуллоҳ ўғиллик бўлди” деб хушхабар келтирганида хурсанд бўлганидан “Унга сут бериш шарти билан сени озод этдим” деган эди. Шу сабабдан Абу Лаҳабнинг азоби ҳар Мавлуд кечасида енгиллайди.

Батафсил


Қадр кечаси

Савол: Қадр кечасининг аҳаммияти ҳақида маълумот берсангиз?

Жавоб: Лайла-тул-қадр (Қадр кечаси) - Рамазони шариф ойи ичидаги энг қийматли кечадир. Баъзи олимларга кўра мавлуд кечасидан кейинги энг қийматли кечадир. Қадр кечаси фақат бу умматга хос. Бошқа пайғамбарларга бундай фазилатли кеча берилмаган. Бир ҳадиси шарифда “Аллоҳу таоло Қадр кечасини умматимга ҳадя қилди, бошқа умматга бермади” деб марҳамат қилинди. (Дайламий)

Батафсил


Байрам кунлари

Рамазон ойининг сўнгги куни ва байрамнинг илк куни орасидаги кечага Рамазон ҳайити кечаси дейилади. Ҳадиси шарифларда марҳамат қилиндики:

“Раҳмат эшиклари тўрт кечада очилади. Бу кечаларда қилинган дуолар рад қилинмайди. Улар: Рамазон ва Қурбон байрамининг биринчи кечалари, Барот ва Арафа кечасидир.” (Исфаҳоний)

“Шу беш кечада қилинган дуо рад этилмайди. Рағоиб кечаси, Барот кечаси, Жума кечаси, Рамазон ва Қурбон ҳайити кечалари.” (Ибн Асокир)

Ҳайит куни вақтли уйғониш, ғусл олиш, мисвокланиш, хушбўй ҳидлар билан суриниш, янги ва тоза кийим кийиш, қувончини маълум қилиш, узук тақиш, дуч келган мўминларга мутабассим чеҳра билан салом бериш, фақирларга кўп садақа бериш, исломиятга тўғри хизмат қилаётганларга ёрдам бериш, аразлашиб қолганларни яраштириш, қариндошларни, дин биродарларини бориб кўриш, уларга ҳадялар бериш суннат. Ҳайит кечаларини иҳё қилган (ибодат билан ўтказган) мўминлар буюк саодатга эришади.

Батафсил