Қарзини инкор қилиш

Савол: Бир дўкончига қарзим бор эди. Уни тўладим. Дўкончи орадан бироз вақт ўтганидан кейин яна қарзимни тўлашимни сўради. “Тўлаганингда қарз дафтаридан ўчирардим” деди. Мен бердим деб қасам ичдим, у ҳам бермадинг дея қасам ичди. Қайси биримиз ҳақлимиз?

Жавоб: Қарзни икки гувоҳ ёнида тўлашингиз керак эди. Ёки тилхатингиз бўлса, уни қайтариб олиш керак эди. Ёхуд қарзингизни кўз ўнгингизда дафтардан ўчиртиришингиз лозим эди. Буларнинг ҳеч бирини қилмаганингизга кўра, қарзни такрор тўлашга тўғри келади. Сотувчининг қасамига эътибор берилади. (Ҳидоя)

Батафсил

Қарзни кечиктириш жазоси

Савол: Қарзни тўламай кечиктириш гуноҳми?

Жавоб: Қарзини вақтида тўламаган кимса қарз берувчига келиб яна муҳлат сўраши лозим. Қарзни тўлаш имкони бўлгани ҳолда уни кечиктириш гуноҳдир. Ҳадиси шарифларда марҳамат қилиндики:

“Ҳар қандай бир одам имкони бўлган ҳолда қарзини бермай кечиктирса [қарзини бергунча] ҳар кун амал дафтарига зулм қилиш гуноҳи ёзилади.” (Табароний)

“Қарзни қайтармаслик нияти билан олган кимса қиёматга ўғри сифатида киради.” (Ибни Можа)

Батафсил

Олажагини кечиш

Савол: Фақир бирида оладиган пулим бор. У бермаяпти. Буни олмасам садақа ўрнига ўтадими? Кечиб юборишнинг диндаги ўрни қандай?

Жавоб: Қарздор фақир бўлса, ҳадянгиз садақа бўлади. Олажагини кечиб юбориш жуда катта савобдир.

Батафсил

Савдода қасам ичиш

Савол: Бир молни харидорга яхши кўрсатиш учун қасам ичишнинг зарари борми?

Жавоб: Тўғри бўлса ҳам савдо қилаётганда қасам ичмаслик керак. Ҳадиси шарифларда марҳамат қилиндики:

“Молини қасам ичиб яхши кўрсатишга уринган кишига қиёматда раҳм қилинмайди.” (Муслим)

“Савдода “Валлоҳи шундай, биллоҳи бундай” деб қасам ичган кишиларга ва ҳунармандлардан “Эртага кел, индинга кел”деб сўзида турмаганларга хайф бўлсин!” (Дайламий)

Батафсил

Матч натижасини тахмин қилиш макруҳми?

Савол: TVда баъзан баъзи спортчилар ўйналадиган матч натижасини тахмин қилишади. Баъзи кишилар буларнинг тахминига қараб, пул тикиб, қимор ўйнайди. Ҳалиги шарҳловчиларнинг тахмини қиморга сабаб бўлмоқда. “Ҳаромга сабаб бўлган одам ўша ҳаромни қилган билан бир бўлади” деган қоида бўйича, шундай тахминлар ҳам ҳаром бўлмайдими? Бир танишим “Ҳаром эмас, макруҳ бўлади” дейди. Аслида қайси бири тўғри?

Жавоб: Бизнинг қиёс қилишга ҳуқуқимиз йўқ. Дин китобларида нима дейилган бўлса, шу нақл қилинади. Шунга ўхшаш бир ҳодиса, шайхлик қиладиган бир “чаламулла”: “Узумлардан шароб тайёрлангани учун узум экиб ўстириш ҳаром бўлади” деб, узум боғларини буздирганди.

Батафсил

Кредит олиш ва кредит карти ишлатиш

Савол: Банкдан кредит олиб, уй ва автомобиль олиш жоизми?

Жавоб: Зарурат бўлмаса ҳам уй нафақадан бўлгани учун уйи бўлмаган кишининг кредит билан уй олиши жоиз. Лекин заруратсиз автомобиль ёки тижорат учун кредит олмаслик керак. Банк томонидан ҳужжатларни расмийлаштириш учун маълум миқдор пул олиб, фоизсиз кредит берилаётган бўлса, бундай кредитни ҳам олиш жоиз. 

Батафсил

Муддати ўтган тўлов устига қўшимча ҳақ талаб қилиш

Савол: Савдода бўлиб тўлашда муддатидан кечиктирган харидорлардан қўшимча ҳақ талаб қилиш жоизми?

Жавоб: Бир молни нақдга арзон, насияга ёки бўлиб тўлаш шарти (рассрочка) билан қимматга сотиш жоиз. Лекин тўловни маълум муддатга чўзиб бергани ёки харидор муддатидан кечиктиргани учун қўшимча учун ҳақ талаб қилиш жоиз эмас.

Батафсил

Ижарага бериш

Савол: Қанча мусулмонлар шахсий уйи бўлмай, ижарада қийналиб юрганида ортиқ уй-жойи бор одамларнинг уйларини ҳечкимга бермай бўш тутишлари гуноҳ эмасми? Баъзи кишилар уйларини яхши одамларнинг, солиҳларнинг чамаси етмагани учун баланд баҳо бера оладиган фосиқларга, ёмонларга ижарага беришади. Уларнинг солиҳларни аҳволини ўйламаслиги гуноҳ бўлмайдими?

Жавоб: Мусулмонлар ижара уй ташвишида юрганида ортиқча уйини бўш тутиш исроф ва гуноҳ бўлганидек, баланд баҳо билан ижарага бериш ҳам асло дуруст эмас.

Батафсил

Кофирлар қўлида ҳақ эвазига ишлаш

Савол: Россияда ишлайман. Черковнинг электр ва бошқа таъмир ишларини қилишимиз керак. Бунинг зарари борми? Бир танишим эса автомобили билан газли ичимликларни ташийди. Баъзан алкоголь ичимликларни ҳам ташишига тўғри келади. Спиртли ичимлик ташиш гуноҳми?

Жавоб: Черков таъмирида ишлаш макруҳ эмас. Чунки бу ишнинг ўзи гуноҳ эмас. (Баззозия)

Батафсил

Динимизда устама нарх йўқ

Савол: Динмизда молнинг устига қўйиладиган нархнинг бирон чегараси борми?

Жавоб: Динимизда бундай чегара йўқ. Лекин молни нархи кўтарилсин деб сақлаш ва ҳаддан ташқари баланд устама нарх қўйиш тақиқланган.

Мадинада қимматчилик бошланди. Нархлар кўтарилиб кетгани учун устига қўйиладиган нархларга бир чегара қўйишни сўрабкелганларида Пайғамбаримиз “Нархларни қўядиган Аллоҳу таоло. Ризқни мўл қиладиган, кам қиладиган, юборадиган ёлғиз У. Мен Аллоҳу таолодан фақат барокат истайман” деб марҳамат қилдилар. Бошқа бир ҳадиси шарифда “Молнинг устига қўйиладиган нархни чегараламанг, нархни белгилайдиган Аллоҳу таолодир” деб марҳамат қилинган.

Батафсил