Диний китоблар тижорати

Савол: Фақат мусҳаф, диний китоб, диний ёзувлар ва диний шеър ёки катта ашула ёзилган кассеталарни сотишнинг зарари борми?

Жавоб: “Мусҳафни Қуръони карим ўргатилишига сабаб бўлиш нияти билан сотиш жоиз ва савоб бўлади. Олган пули ҳалол бўлади. Лекин бундай ниятнинг аломати китобнинг устига жуда кам нарх қўйиб сотишдир. Агар фойдасини бошқа китоблар билан қоплаётган бўлса, мусҳафларни ўз нархига сотиш керак.” (Ширъа)

Мусҳаф, диний ёзувлар, илмиҳол китоблари тижорат моли эмас. Амри маъруф мақсадида сотилади. Бозорларда сотилмайди.

Батафсил

Депозит, гаров ва комиссия (воситачилик ҳақи)

Савол: Ижарачидан депозит олиш ва бу депозитни ишлатиш, уни сўмда бериб, сўмда қайтиб олиш жоизми?

Жавоб: Ижарачидан депозит олиш жоиз. Олинган бу депозитни кейинчалик ижарачининг изни билан ишлатиши мумкин. Рухсатсиз ишлатиши таҳриман макруҳдир, ҳаром бўлади. Ижарачи рози бўлса, сўмда олиб, сўмда қайтариши жоиз. Лекин бир неча йил ўтиб, сўмнинг қадри тушиб кетиши мумкин. Қиймати тушиб кетган пулни ижарачига қайтараётганда бироз ўйлаш керак. Шунинг учун депозитларни олтин билан берган афзал. Шунда ҳеч қандай йўқотиш бўлмайди.

Батафсил

Савдолашиш - суннатдир

Савол: Бирон нарса сотиб олаётганда албатта савдолашиш шартми?

Жавоб: Шарт эмас. Агар эҳтиёж бўлса, савдолашилади. Савдода мусулмоннинг алданиши жоиз бўлмаганидек алдаши ҳам жоиз эмас. Ҳадиси шарифларда марҳамат қилиндики:

“Мусулмонни алдаганлар биздан эмас.” (И.Рофий)

“Бизни алдайдиганлар биздан эмас.” (Табароний)

“Алдаган жаннатга кирмайди.” (Термизий)

Батафсил

Мерос

Савол: Мерос меросхўрлар орасида ҳали тақсимланмасдан аввал улардан бири ўз улушига тегадиган ҳиссасини ўзгага ҳадя қилиши жоизми?

Жавоб: Ҳажм ва вазн билан ўлчанадиган муштарак молни ўлчамасдан, тортмасдан ҳадя қилиш фоиз бўлади. Уй, полиз, газлама, уй ашёси каби нарсаларни ҳадя қилиш мумкин.

Савол: Мерос қолган пулни уч ака-ука бўлишмасдан туриб, бировга қарзга бериш жоизми?

Жавоб: Уччовининг розилиги билан бўлса, жоиз.

Батафсил

Ҳадя ва ҳукмлари

Савол: Ҳадя беришнинг қандай аҳамиятли томонлари бор? Ҳадя этилган бир нарсани ҳадяни олган одамнинг хабарисиз қайтариб олиш ёки рухсатсиз ишлатиш жоизми?

Жавоб: Ҳадя, кимга берилса, ўша кишининг мулкига айланади. Изнсиз қўлланиб бўлмайди.

Бировга ҳадя бериш унга бўлган ҳурматини изҳор этиш демакдир. Ҳадиси шарифларда марҳамат қилиндики:

“Бир дин қардошингизни севсангиз, севганингизни ўзига билдиринг!” (Бухорий)

“Аллоҳу таоло йўлида бир кимса дин биродарини севса, буни унга маълум қилсин. Чунки бу улфатликни давом этдирувчи, севги-ҳурматда қатъийлик берувчидир.” (Ибн Абуд-Дунё)

Батафсил

Фоиз

Савол: Динимизда фоизнинг ҳукми қандай?

Жавоб: Бугунги кунда фоизнинг, спиртли ичимликларнинг, зинонинг ҳаром эканлигини билмайдиган мусулмон деярли йўқ. Ҳаромлар вақт ўтиши билан ҳалолга айланмайди. Фақат заруратлар ҳаромни вақтинча мубоҳ қила олади. Лекин зарурат кетгач, ҳаромлиги давом этади. Масалан, чанқоқдан ўладиган кимсанинг шаробдан бошқа нарса тополмаса, ўлмайдиган даражада шароб ичиши жоиз бўлади. Ундан ортиқ ичиши жоиз эмас. Очликдан ўладиган кимсанинг ўлакса ейиши ҳам шундай.

Бу ва шунга ўхшаш ҳолатлардан бошқа пайтларда фоизга ҳалол дейилмайди. Фоиз ҳақида "Тарғиб" китобидаги ҳадиси шарифларда марҳамат қилиндики:

Батафсил

Қарздорга муҳлат бериш

Савол: Қарзини тўлай олмаган кимсага муҳлат бериш керакми?

Жавоб: Қарзини ҳақиқатан тўлай олмаганларга муҳлат бериш фарз бўлиб, катта савоб бўлади. Ҳадиси шарифларда марҳамат қилинишича:

“Қиёмат кунининг даҳшатидан қутулиш ва Аллоҳу таолонинг ҳимоясига киришни истаган киши қийналиб қолган қарздорга муҳлат берсин!” (Табароний)

“Чорасиз, қийналиб қолган кимсани роҳатликка қовуштирган ёки шундай кимсанинг қарзини тўлаган одамни Аллоҳу таоло қиёмат кунининг даҳшат ва қўрқувларидан қутқаради.” (Муслим)

Батафсил

Ботил бўлган савдолар

Савол: Биз савдо билан шуғулланамиз. Лекин динимизнинг бу хусусдаги ҳукмларини билмаймиз. Бу илмларни билмасак нима бўлади?

Жавоб: Киши савдо-сотиқ илмини билмаса, гуноҳга ботиши мумкин. Баъзи "фосид сотишлар" борки, улар фақат ғайри муслим ўлкаларда жоиз бўлади, лекин "ботил сотишлар" ғайри муслим ўлкаларда ҳам жоиз эмас, ҳаром бўлади.

Ботил сотишлардан баъзилари қуйида келтирилган:

1) Мол-мулк туркумига кирмайдиган нарсаларнинг сотилиши ботилдир. Масалан, қон, ўз ажали билан ўлган молнинг гўшти мол-мулкка кирмайди.

2) Ўз мулкида бўлмаган нарсани сотиш ботилдир. Масалан, денгиздаги балиқни тутмасдан туриб сотиш ботил. Аввал савдосини келишиб қўйиб, кейин харидорга балиқларни тутиб берса ҳам, саҳиҳ бўлмайди. Балиқлар тутилгандан кейингина сотилади.

Батафсил