Тўғри йўлда бўлишнинг шартлари

Савол: Ҳозир турли жамоатлар бир неча масалада бир-бирларига зид қарашларга эга. Бирининг ҳалол деганига бошқаси ҳаром дейди. Бирининг суннат деганига иккинчиси бидъат дейди. Қайси жамоанинг айтганлари тўғри?

Жавоб: Ҳадиси шарифларда аҳли суннат вал жамоат эътиқодида бўлиш ва солиҳларни севиб улар билан бирга бўлишга ҳаракат қилиш, улардан ажралмаслик амр этилади. Тўғри йўлда бўлишнинг ўз шартлари бор. Буларнинг баъзиларини айтиб ўтайлик:

1) Ягона ҳақ дин исломиятдир.

Батафсил

Тўғридек кўринадиган хатоликлар

Савол: “Пайғамбар худо эмас-ку, у ҳам инсон” ёки “Олимлар пайғамбар эмас, улар ҳам инсон. Масалан, имоми Аъзам ҳам хато қилади” дейиш тўғрими?

Жавоб: Ёмонлаш мақсадида айтилган бундай сўзлар ҳарқанча тўғри бўлса ҳам, нотўғридир. Мана шундай замирида ҳақорат яширинган бемаъни одамларнинг гапларидан бирнеча мисоллар келтириб ўтамиз. Гумроҳлар:

 1) “Пайғамбар Аллоҳнинг ҳалол қилганини ҳаром қила олмайди” дейишади. Бу гаплари билан гўёки икки жаҳон сарвари бўлмиш Пайғамбаримиз шундай ишларни қилаётгандек тасаввур уйғотишга уринишади.

Батафсил

Кимларга мазҳабсиз деб айтилади

Савол: Диний китоблар ёзиб, динга хизмат қилаётган инсонларга маълум бир мазҳабга тобе бўлмади,- деган сабаб билан "мазҳабсиз" деб ҳақорат ва туҳматлар қилиш инсофданми?

Жавоб: “Мазҳабсиз” таъбири - диний таъбирдир. Ҳақорат билан ҳеч қандай алоқаси йўқ. Дини бўлмаганга динсиз, ақли бўлмаганга ақлсиз, пули бўлмаганга пулсиз, мазҳаби бўлмаганга мазҳабсиз дейилади. Бу табиий  нарса. Масалан, Афғоний, Абдуҳ ва Қарзовий деган шахсларнинг ўзлари: "бизнинг мазҳабимиз йўқ",- деб ҳамиша баралла жар солишган. Уларни ўзлари фахрланиб айтиб юрган сифатлари билан таърифлаш, яъни мазҳабсиз деб айтиш ҳақорат ёки туҳмат бўлмайди. Аксинча ҳақиқатни очиқча айтиш бўлади.

Батафсил

Етмиш икки бузуқ фирқа қандай пайдо бўлди?

Савол: “Қуръони каримни ўз тушунчаси бўйича тафсир қилган одам кофир бўлади” деган мазмундаги ҳадисни кўпчилик эшитган. Яна “72 бузуқ фирқа Қуръонни нотўғри тафсир қилганлари учун жаҳаннамга кетишади. Лекин у ерда абадий қолишмайди” дейилади. Бу икки хабар бир-бирига зид, қарши эмасми?

Жавоб: Бу ерда зидлик йўқ. Ўз ақли бўйича тафсир қилиш бошқа, оятларни нотўғри тушуниш эса, бошқа нарса.

Абдулғани Наблусий ҳазратлари айтадиларки:

"Ижмо билан билдирилган ва зарурий равишда эътиқод қилиш керак бўлган масалаларда ҳамда амал қилинадиган ишларда ижтиҳод қилиш жоиз эмас. Чунки буларга ишонмаган одам кофир бўлади. Бу умматдан баъзилари эътиқод масалаларида ижтиҳод қилиб, 73 фирқага бўлинди.

Батафсил

Ламаизм

Тибет ва Мўғулистондаги халқнинг кўпчилиги ишонадиган бузуқ эътиқоддир. Тибетчада “Ла-ма” (устун)дан келиб чиққан бу калима ҳозирда бир унвон сифатида ишлатилади. Ламаизм буддизм билан табиатга сиғинишнинг аралашишидан ҳосил бўлган диндир.

Тибетга буддизм милоддан кейин бешинчи юз йилликда кириб келган. Еттинчи юз йилликда Тибет қироли Сронгцен Кампо тарафидан оммавий ҳолга келтирилган. Саккизинчи асрда илк марта Тибет буддистлари ташкилот сифатида расмийлаштирилди. Бугунги кунда қизил шапкали Тибет роҳиблари бу илк ташкилотнинг қолдиқларидир. Ламаизмнинг татбиқ этилган шаклида буддизм китобларини ўқиб-ўрганиш, нафсини тарбиялаш, ахлоқий ўгитлар ва тафаккур аҳамиятли ўрин эгаллайди.

Ўн биринчи асрда бир ҳинд буддисти Атиса ва 14-асрда хитойлик Цонг-капа турли реформлар қилишиб, тарафдорларига сариқ шапка кийдириб, бир ақида ўйлаб топдилар.

Ламаизмда ибодат шакли христианликнинг таъсири остида қолган. Буюк диний лидер бўлган Ламанинг ўлимидан 18 ой ўтиб, унинг руҳи кўчиб ўтди деб ҳисобланган ёш йигит танланиб етиштирилади. Ламаизм 13-асрдан бери эътиборни тортишига қармай, таъсири 17-асрда сезилди. Тибет ва Мўғулистоннинг бир бўлимида бу бузуқ эътиқод жамиятга ҳоким бўлиб, бошқарув тизими сифатида ҳокимиятини давом эттирган. 1950 йилда Хитой коммунистларининг Тибетни ишғол этиши ва буюк Ламалардан Далай Ламанинг 1959 йилда Ҳиндистонга қочиши билан бу бошқарув ниҳоясига етганди. 

Батафсил

Мажусийлик

Эрон ва Ҳиндистон халқидан бир қисми эътиқод қиладиган дин. Бу ақидада бўлганларга “Мажусий”, роҳибларига эса “Муз” дейилади. Ҳиндистон ва унинг атрофида кенг тарқалган браҳманларнинг бир бўлими бўлган мажусийлар оловга, сигирга, тимсоҳга сиғинадилар. Улар мелоддан аввал 551 йилларда Зардушт (Zarathoustra) деган бир кимса тарафидан қурилган ақидага ишонишади. Мажусийлар ўликларини кўмишмайди, махсус қурилган минораларда сақлаб, қузғунларга едиришади.

Эронликлар бир замонлар Иброҳим алайҳиссалом таблиғ қилган ҳақ динга ишонишарди. Осурийлар бу ўлкага ҳоким бўлганидан кейин “Сабийлик” номи берилган бузуқ ақидаларини ёйишни бошладилар. Сабийлар қуёш, ой, юлдузларни муқаддас борлиқ билиб, турли бутларга сиғинардилар. Ёлғиз Аллоҳга ишонишни амр этган илоҳий дин бутунлай унутилганидан кейин эронликлар сабийлик ақидасига боғландилар. 

Батафсил