Ҳозирги кунда одат бўлган баъзи бидъатлар

Савол: Ҳозирги кунда ишланаётган бидъатлар қайсилар?

Жавоб: Ибодатларга бир нарса илова қилиш бидъатдир, катта гуноҳ бўлади. Динимиз нуқсон эмас. Астағфируллоҳ, Аллоҳу таоло ёки Жаноби Пайғамбаримиз динда бир нарсани кам қилиб қолдирган-у, ундан ҳам яхшироғини биз қила оламизми? Ибодатга бидъат аралаштириш Аллоҳу таолонинг динида нуқсонлик топиш, қўйган ҳукмларини ёқтирмаслик, динни ўзгартириш бўлади.

Масалан, шом намозининг фарзини 3 ракат ўрнига кўпроқ ибодат қилиш учун 4 ракат ўқиш бидъатдир. Ундай намоз 3 ракатнинг ўрнига ҳам ўтмайди, намози умуман қабул бўлмайди.

Батафсил

“Саҳиҳ бўлмоқ” билан “қабул бўлмоқ” орасидаги фарқ

Савол: “Саҳиҳ бўлиш” билан “қабул бўлиш” дегани бир маънодами?

Жавоб: бир маънода эмас. Саҳиҳ бўлган бир ибодат қабул бўлмаслиги мумкин. Масалан, ўғирланган кийим билан намоз ўқиган кишининг намози саҳиҳ бўлиб, намоз қарзидан қутулади. Лекин савоби нуқсон бўлади. Бошқа бутун гуноҳлар ҳам шундай. Масалан, рўза тутган киши ифторини спиртли ичимлик билан қилса, рўзаси саҳиҳ бўлади, лекин рўзадан ҳосил бўладиган улкан савобларнинг ҳаммасига ҳам қовуша олмайди. Ҳадиси шарифларда марҳамат қилинадики:

“Ҳаромдан келган кийим кийган кишининг ибодатлари қабул бўлмайди.” (Баззор)

Батафсил

Суннатнинг турлари

Савол: “Суннатимни тарк қилган кишига шафоатим ҳаром бўлади” ҳадиси шарифини олимларимиз қандай изоҳлаганлар?

Жавоб: Жаноби Пайғамбаримизнинг ўзлари буюрган ёки қилган ибодатларига “Суннат” дейилади.

Суннат иккига бўлинади:

1. Суннати ҳудо.

2. Суннати завоид. 

Батафсил

Унутилган суннат ва фарзлар

Савол: Ҳозирги пайтда унут бўлиб бораётган суннат амаллар ва аҳамият берилмай қўйган фарз амаллар қайсилар?

Жавоб: Суннатлар икки хил бўлади:

1) Суннати ҳудо (муаккад суннатлар).

2) Завоид суннатлар (одатга боғлиқ бўлган суннатлар).

Унутилган бир суннатни қайта тиклаш жуда қийматли ва қадрли амал. Бир ҳадиси шарифда: “Унутилган бир суннатимни қайта тиклаганга юз шаҳид савоби бор” деб марҳамат қилинди. (Ҳаким)

Батафсил

Қабристонда Қуръон ўқиш

Савол: Ўзларини Салафий деб атайдиган баъзи кимсалар “Қабристонда Қуръон ўқиш жоиз эмас” дейишади. Қабристонда Қуръон ўқиш суннат эмасми?

Аҳмад бин Ханбал айтадиларки: "Қабристонга кирганда Фотиҳа, Қул аузулар ва Ихлосни ўқинг. Савобини маййитларга бағишланг. Савоби барчасига етиб боради.” Ҳадиси шарифда: “Бир кимса қабристон ёнидан ўтаётганда 11 марта Ихлос сурасини ўқиб, савобини қабрдагиларга ҳадя этса, шу ердаги маййитлар сони қадар савоб олади” деб марҳамат қилинди. (Атфол-ул-муслимин, Имом Биргивий)

"Қабристонда Қуръон ўқиш суннатдир". (Саййид Аҳмад Таҳтовий)

Батафсил

Савоб бағишлаш

Савол: Ҳанафий мазҳабига мансуб бир мусулмон қилган ибодатларининг савобини ўлганларга ва тирикларга ҳадя қилиб, бағишлай оладими?

Жавоб: Ҳа, бағишлай олади. Ибодатлар уч турлидир:

1) Закот, садақа ва каффоротлар каби мол-мулк билан амалга ошириладиган ибодатларнинг савобини ўлик-тирик, хоҳлаган кишига ҳадя қилиш жоиз.

2) Ҳаж каби бадан ва мол билан бирга бажариладиган ибодатларнинг савобини ўзгаларга бағишлаш жоиз.

3) Фақат бадан билан бажариладиган намоз, рўза, тасбиҳ, таҳлил, таҳмид, Қуръони карим ўқиш, дуо қилиш каби ибодатларнинг ҳам савобини бағишлаш жоиз.

Батафсил

Бидъат аҳлининг ибодати

Савол: Бидъат аҳлининг ибодатлари қабул бўлмаслиги ҳақида ҳадис борми? Бор бўлса, унинг уйдирма эмаслигини қандай билишимиз мумкин?

 Жавоб: Ижтиҳод орқали чиқарилган хоҳлаган бир ҳукм, ҳеч қачон бошқа ижтиҳод натижасида чиқарилган ҳукм туфайли ўз кучини йўқотмаганидек хоҳлаган бир олим ҳам бошқа бир олимнинг китобида ўтган ҳадисга "уйдирма" дегани билан бу ҳадис барча олимлар наздида "уйдирма" деган ёрлиққа эга бўлмайди. Бундан ташқари, ҳозирги аксарият имом, қори каби диний хизмат вакиллари ҳам "саҳиҳ бўлиш" билан "қабул бўлиш" орасидаги фарқни билишмайди. Қуйида бу борада бироз изоҳотлар берилади:

 Бидъат аҳлининг ибодатлари қабул бўлмаслиги ҳақида кўплаган ҳадиси шарифлар бор. Бир ҳадиси шарифда “Бидъат аҳлининг намози, рўзаси, ҳажжи, умраси, жиҳоди, тавбаси, фарзи, нофиласи ва ҳеч қандай яхшилиги қабул бўлмайди. Ундайларнинг диндан чиқиши худди сарёғдан қил суғургандек осон бўлади” деб марҳамат қилинди. (Ибн Можа)

Батафсил

Бидъат нима?

Савол: Бидъат нима?

Жавоб: Бидъат кейиндан чиқарилган, пайдо бўлган янгиликлар демакдир. Булар урф-одатларда ёки тоат-ибодатларда бўлиши мумкин.

Одатда бидъат - савоб қозониш илинжида эмас, балки бирон дунёлик нафи, манфаати учун қилинаётган янгича ишлардир. Одатдаги бидъатлар агар ибодатларга бирон зиён келтирмайдиган ёки динимизда тақиқланган ишлар туркумига кирмайдиган бўлса, умуман гуноҳ бўлмайди. Яъни одатлардаги бидъатлар костюм, плаш кийиш, чой-қаҳва ичишдек диннинг тақиқламаган нарсаларидан бўлса, гуноҳ бўлмайди. Пайғамбаримизнинг роҳиблар киядиган пойафзал ва Рум (византияликлар) чопони кийганликлари ҳадиси шарифларда билдирилган. (Термизий)

Батафсил

Суннатга эргашишнинг аҳамияти

Савол: Мусулмончиликда "Бирон маконга ўнг ёки чап оёқда кирилади, ўнгдан бошланади, тоқ рақам бўлишига риоя қилинади" деган қоидалар ҳақида гапирилади. Шунга ўхшаган нарсаларга аҳамият беришнинг яхши эканлиги айтилади. Уларни бажармаса гуноҳ бўладими? Нима учун уларга аҳамият берилади?

 Жавоб: Буларга урф-одатларга боғлиқ бўлган суннатлар дейилади. Буларни қилмаслик гуноҳ бўлмайди. Ҳатто макруҳ ҳам эмас. Лекин турмуш одатига тегишли хусусларда ҳам Расулуллоҳга эргашиш дунё ва охиратда инсонга кўп нарса қозонтиради, турли саодатларга йўл очади.

Батафсил

Суннат дегани нима?

Савол: "Суннат" сўзи айнан қайси маънода ишлатилади?

Жавоб: "Суннат" сўзи гапда келган ўрнига қараб ҳар хил маънога келади:

1) "Китоб ва суннат" ифодасидаги "суннат" ҳадиси шарифлар деганидир. Ҳадиси шарифда “Аллоҳнинг китобига, Пайғамбарнинг суннатига ёпишсангиз ҳеч йўлдан адашмайсиз” деб марҳамат қилинди. (Ҳаким)

2) "Фарз ва суннат" ифодасидаги "суннат" Расули акрамнинг (алайҳиссалом) қилган фарзлардан ташқари ишларидир. Ҳадиси шарифда “Умматим бузилганда, суннатимга эргашганга шаҳид савоби берилади” деб марҳамат қилинди. (Ҳаким)

Батафсил