Муассаса ва жамғармаларга закот бериш

Савол: Қуръони каримдаги “фи сабилиллоҳ” калимасига Аллоҳ йўлида бўлган ҳар қандай муассаса ва жамғарма киради дея, уюшмадан партиягача бўлган ҳар ташкилотга, айниқса диний идорага закот бериш кераклиги айтилмоқда. Бу тўғрими?

Жавоб: Қуръони каримда закот берилиши билдирилган 8 синфдан бири “фи сабилиллоҳ”, яъни Аллоҳ йўлидагилардир. Бу синфга кирувчилар:

1.Фи сабилиллоҳдан мақсад, фақир аскарлардир. (Нур-ул изоҳ)

2. Фи сабилиллоҳдан мақсад, жиҳод ва ҳаж йўлидаги муҳтожлардир. (Радд-ул мухтор)

Батафсил

Закот ва ҳийла

Савол: Баъзи кишилар ҳийла ишлатиб, закот беришдан қочмоқчи бўлишади. Айнан исқот ва даврда бўлганидек бой закотини бир фақирга беради. Фақир “Олдим, қабул қилдим” дейди. Сўнгра бойга қайтариб беради. Бу одатга айланган. Бойлар закотини фақирга бераётганида буни қайтариб олишини билади. Фақир ҳам одатга айланиб қолганини билгани учун қайтариб бериш мақсадида қабул қилмоқда. Закот билан даврни бир-бирига аралаштириб юборишган. Бундай ҳийла билан закот бериш саҳиҳми?

Жавоб: Ҳеч бир келишув ва ҳийла бўлмасдан бир бой фақирга закот берса, фақир ҳам олган закотини бойга қайтариб ҳадя қилса, закот берилган бўлади. Киши молини истаган одамига ҳадя қила олади.

Хизматчи Барира ўзига закот сифатида берилган молни ҳазрати Оиша волидамизга ҳадя қилганди. У ҳам закот моли бўлгани учун Расулуллоҳга беришни истамаганида пайғамбаримиз “Бу Барира учун закот, унинг бизга бергани ҳадядир” дедилар.

Батафсил

Закот ёки садақа сўрамоқ

Савол: Закот ёки садақа сўраш дурустми?

Жавоб: Бир кунлик егулиги бор кишининг закот ёки садақа сўраши ҳаромдир. Лекин сўрамасдан берилган садақани, закотни олиши жоиз. Муҳтож бўлмаган фақирнинг берилган закот ёки садақани олмагани афзал. Бир саҳоба закот тўплаш вазифасини сўраганида жаноби Расулуллоҳ “Сени одамлар ювиб ташлаган кирларни тўплашга масъул қилишни истамайман” дедилар. (Ибни Ҳузайма)

Закот сифатида берилган бир туяни сўраган одамга “Семиз кимсанинг иссиқда терлаган бадани ювилган кир сув ичиладими? Закот мана шундай кир кабидир” деб айтилди. (Имом Молик)

Батафсил

Эр ва хотиннинг закоти алоҳида бўлади

Савол: Эр билан хотиннинг закотлари алоҳида ҳисобланадими?

Жавоб: Динимизга кўра, эр-хотиннинг бойликлари алоҳида бўлади. Бир-бирига қўшилмайди. Сиз бой, эрингиз фақир бўлиши ёки аксинча бўлиши мумкин. Ким бой бўлса, ўз закотини беради.

Эрингизга эмас, ўзингизга тегишли қарз бўлса, мавжуд пулингиздан буни айирасиз. Олтинларингизни тортиб, оладиган пулларингиз билан бирга ҳисоблайсиз. Барчасининг қирқдан бирини олтин билан солиҳ бир фақир мусулмонга берасиз. Уй, дўкон, автомобиль каби нарсалар закот нисобига қўшилмайди. Яъни закотлари берилмайди.

Батафсил

Садақа беришнинг аҳамияти

Савол: Садақанинг қандай аҳамияти бор?

Жавоб: Аллоҳ розилиги учун қилинган ҳар қандай моддий ва маънавия яхшиликка садақа дейилади. Шайтон бердиришни истамаса ҳам бериш керак. Бир ояти каримада маолан “Шайтон сизни (Аллоҳ йўлида сарф этсангиз) фақир бўласиз деб қўрқитади ва (садақа бермаслигингизни) амр этади” деб буюрилган. (Бақара, 268)

Садақанинг аҳамияти ҳақида қуйидаги ҳадиси шарифларда марҳамат қилинди:

“Яширин ва очиқча кўп садақа берингки, ризқингиз кўпайсин, ёрдамга ҳозир бўлинг ва дуонгиз қабул этилсин!” (Ибн Можа)

“Хасталарингизни садақа билан даволанг. Садақа ҳар қанақа касаллик ва балони қайтаради.” (Байҳақий)

Батафсил

Ушр

Савол: Ушр нима?

Жавоб: Тупроққа экиб олинадиган маҳсулотларининг закотига ушр дейилади. Фақир ёки қарзи бўлганнинг ҳам ушр бериши керак. Фақат тижорат моли ва ҳайвон закоти бундай эмас. Имом Аъзам ҳазратлари билдирадики: “Тупроқдан маҳсулот олинганида оз бўлсин, кўп бўлсин ўндан бири ёки қиймати қадар олтин ё кумушни мусулмон фақирларга бериш фарздир.”

Имомайнга кўра, ушр бериш учун ҳосил бир йилга бузилмаслиги ва миқдори 1250 литрдан (тахминан бир тонна) кўп бўлиши керак. Масалан, ярим тонна буғдой ҳосил олган фақир имомайн қавлига кўра ушр бермаса ҳам гуноҳга кирмайди. Фақат бой 100 кг буғдой ҳосил олса ҳам, ушрини бериш керак.

Ушр берган фақир бошқалар берган ушрни қабул қила олади, аммо бойнинг закот олиши ҳаромдир.

Батафсил

Қоғоз пул билан закот бериш

Савол: “Нимага қоғоз пул билан закот берилмасин” демоқдалар. Диннинг бу ҳақидаги ҳукми қандай?

Жавоб: Ҳозирги кунда барча диндан баҳс этмоқда, ўз ақлига кўра фикр юритмоқда ва гапирмоқда. Нимага бундай бўлмасин, менимча жуда яхши бўлади, дейдилар. Аллоҳ нимани амр этади, Пайғамбаримиз нимани буюради, дин китобларимиз нима деб ёзади демайдилар. Агар ўлчов ақл бўлганида эди, ақл сони қадар дин бўлади. Шунинг учун динда нақл асосдир.

Закот сифатида бериладиган молларнинг ўрнига уларнинг қийматини ҳам бериш жоиздир. Қиймат дейилганда олтин ва кумуш тушунилади. Бошқа мол (чек, вексел ва пуллар) тушунилмайди, чунки нарсанинг қиймати олтин ёки кумушда билинади. (Кашфи румуз-и гурар)

Майда (мис) пулларнинг қиймати нисобга етгач, закот сифатида бу майда пул қийматининг қирқдан бирини кумуш қилиб бериш керак. (М.Саода)

Батафсил

Закот билан алоқадор ҳукмлар

Савол: Ҳақ бўлган бошқа мазҳабларимизда закот ҳақида билдирилган ҳукмлар ҳақида хабар бера оласизми?

Жавоб: Ханафий мазҳабида нисоб миқдори 96 грамм, бошқа уч мазҳабда 69 граммдир.

Ханафийда ёш боланинг ва телбанинг молидан закот берилмайди. Бошқа уч мазҳабда берилади.

Шофийда закотни камида уч синфга бериш керак. Бошқа уч мазҳабда фақат бир синфга бир фақирга бериш кифоядир.

Ханафий ва ханбалийда закот фарз бўлиши билан ҳамон бериш лозим эмас. Шофий ва моликийда закот фарз бўлиши билан ҳамон бериш фарздир.

Батафсил

Закот кимларга берилади?

Савол: Закот кимларга берилади?

Жавоб: Моддалар ҳолида билдирамиз:

1. Ота-онага, бобосига, бувисига, ўғлига, неварасига, аёлига ва кофирга закот берилмайди. Фақир бўлиш шарти билан келинга, куёвга, қайнота-қайнонага, қайноға-қайнукаларига, ўгай ўғлига бериши мумкин. Агар солиҳ бўлсалар, ака-ука, амма-хола, амаки, тоғалари каби қариндошларига бериш жуда ҳам яхши бўлади.

2. Аёли динан фақир бўлган эрига имомайнга кўра закот бериши мумкин. Эри моддий қийинчилик ичида бўлса, бу қавлга эргашишнинг ҳеч зиёни йўқ.

Батафсил

Закот қайси моллардан берилади?

Савол: Қайси молдан закот берилади?

Жавоб: Закотнинг қайси моллардан берилишини кўплаган мусулмонлар билишмайди. Закот сифатида бериладиган молларнинг ўрнига уларнинг қийматларини ҳам бериш жоиздир. Қиймат дейилганда фақат олтин ва кумуш тушунилади, бошқа мол, пул, акция, вексел ва чек тушунилмайди. Чунки нарсанинг баҳоси олтин ва кумуш билан билинади. (Кашфи-румуз-и гурар)

Майда (мис) пулларнинг қиймати нисобга етгач, закот сифатида бу майда пул қийматининг қирқдан бирини кумуш қилиб бериш керак. (М.Саода)

Батафсил